જળ સંગ્રહ / એક એવું ઘર જેણે નથી લીધું નળ જોડાણ, વરસાદના પાણીનો કરે છે આખું વર્ષ ઉપયોગ

સુરત જેવા શહેરમાં પાંચ સભ્યોના પરિવાર માટે બનાવવામાં આવેલા આલીશાન બંગલામાં ન તો નળ જોડાણ છે, ન ત બોરિંગ કે ન તો કૂવો છે. તમને જાણીને નવાઈ લાગશે કે, આ બંગલાના પરિવારના સભ્યો, તેમની તમામ રોજિંદી ક્રિયાઓ માટે ચોમાસામાં એકઠા કરેલા વરસાદી પાણીનો જ આખું વર્ષ ઉપયોગ કરે છે. સરળતાથી ગળે ન ઊતરે એવી આ વાતને વિગતવાર સમજીએ.

સ્નેહલ પટેલના પરિવારે ક્યારેય SMCના નળનું પાણી પીધું નથી

સુરતના વેસુ વિસ્તારમાં પ્રકૃતિ પ્રેમી સ્નેહલ પટેલે ૧૬ હજાર સ્ક્વેર મીટરના પ્લોટમાં ૬ વર્ષ પહેલાં ૧૨ હજાર સ્ક્વેર ફૂટનું બાંધકામ કરી આલીશાન બંગલો બનાવ્યો છે. બંગલો બનાવતા પહેલાં તેમણે આ વિસ્તારમાં પોતાના પ્રકૃતિ પ્રેમને સંતોષવા જાણે નાનકડું જંગલ ઊભું કર્યું છે. શહેરમાં કુદરતની નજીક હોવાનો અહેસાસ કરાવતા આ બંગલાની કેટલીક વિશેષતાઓ પૈકીની એક વિશેષતા એ છે કે, પાંચ સભ્યોના સ્નેહલ પટેલના પરિવારે આજ સુધી સુરત મહાનગર પાલિકાના નળનું પાણી પીધું નથી. તેમનો પરિવાર છેલ્લાં ૬ વર્ષથી ચોમાસા દરમિયાન બંગલાની નીચે જમીનમાં બનાવવામાં આવેલી ૨ લાખ લિટરની ટાંકીમાં એકત્રિત કરવામાં આવેલા પાણીનો ઉપયોગ કરે છે. માત્ર ને માત્ર વરસાદી પાણીના જ ઉપયોગ પર નભતા સ્નેહલભાઈએ પાંચ સભ્યોના પરિવાર માટે વરસાદી પાણી એકત્રિત કરવાનું અને તેનો ઉપયોગ કઈ રીતે કરવો તેનું આયોજન મકાન બનાવતી વખતે જ કર્યું હતું. જેના કારણે તેઓ વરસાદી પાણીનો સંગ્રહ કરવાની સાથોસાથ મકાન નજીક બનાવવામાં આવેલા એક તળાવના માધ્યમથી રેઇન વૉટરનું હાર્વેસ્ટિંગ પણ કરે છે.

વરસાદનું પાણી પહેલા માળ પર મુકેલી ૧૦ હજાર લિટરની ટાંકીઓમાં એકઠું થાય: સ્નેહલ પટેલ

સવારમાં શહેરી વિસ્તારમાંથી બિલકુલ કુદરતી વાતાવરણમાં પંખીઓના કલરવ વચ્ચે પોતાના રહેઠાણની ઝીણવટભરી માહિતી આપતાં સ્નેહલ પટેલ કહે છે કે, 'મારા મકાનની ઢળાણવાળી છત પર પડતાં વરસાદનાં દરેક ટીપાંને ઝીલવાનો અને તેનો સંગ્રહ કરવાનું આયોજન કર્યું છે. બીજા માળની છત પરના વરસાદનું પાણી પહેલા માળ પર મુકેલી ૧૦ હજાર લિટરની ટાંકીઓમાં એકઠું થાય છે, જે ચોમાસા દરમિયાન દરરોજ વપરાશ માટે ઉપયોગમાં લેવાય છે. જ્યારે આ ટાંકી ઓવર ફ્લો થાય ત્યારે તેનું જોડાણ સીધું જ ૨ લાખ લિટરની ભૂગર્ભ ટાંકીમાં આપ્યું છે ત્યાં પાણી એકત્ર થવાની શરૃઆત થાય છે. 

૫૦ હજાર લિટર પાણીનો સંગ્રહ થાય છે

આમ ચોમાસા દરમિયાન અને ચોમાસા બાદનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. આ ઉપરાંત બંગલાના લિવિંગ રૃમ અને સ્લિપિંગ એરિયા વચ્ચે કૃત્રિમ તળાવ બનાવવામાં આવ્યું છે, જેમાં પણ ચોમાસા દરમિયાન વધારાનું પાણી સંઘરવામાં આવે છે. આ તળાવનું જમીન સાથે જોડાણ નથી, પણ તેનો ઉપયોગ ઉનાળામાં મકાનની આજુબાજુના વાતાવરણને ઠંડું કરવા માટે થાય છે. આ તળાવમાં ૫૦ હજાર લિટર પાણીનો સંગ્રહ થાય છે અને તેમાં મચ્છર અને લીલ ન થાય તે માટે શકર માઉથ માછલી નાંખવામાં આવી છે. આ પાણી પરથી વહેતી હવાને ઉલટા લગાવવામાં આવેલા એક્ઝોસ્ટ ફેનની મદદથી બંગલામાં લઈ જવામાં આવે છે. આ હવા એસીની ઠંડકને ભૂલવી દે તેવી શીતળતા આપે છે. તળાવના પાણીને સમયાંતરે ઈંટ-રેતી-નાળિયેરના કૂચા-કોલસા જેવા કુદરતી ફિલ્ટરેશન ટાંકીમાંથી પસાર કરી સ્વચ્છ રાખવામાં આવે છે.'

સ્નેહલ પટેલનું મકાન વરસાદી પાણીના સંગ્રહ માટેનું લાઈવ મૉડેલ

પોતાના મકાનની છત પર પડતાં વરસાદી પાણીનાં દરેક ટીપાંનો સંગ્રહ કરવા ઉપરાંત સ્નેહલ પટેલે પોતાના મકાનની આજુબાજુની વધારાની જમીનનું એ રીતે લેવલિંગ કર્યું છે કે, જેના કારણે ચોમાસા દરમિયાન વધારાનું પાણી બંગલાની નજીક બનાવેલા તળાવમાં એકઠું થાય છે. આ તળાવનો આકાર જોતાં તેમાં વર્ષે ૮થી ૧૦ લાખ લિટર પાણીનો સંગ્રહ થાય છે, જે ચોમાસા બાદ ધીમે ધીમે જમીનમાં ઊતરે છે. શરૃઆતનાં વર્ષોમાં ચોમાસું આવતાં તળાવનું તળ દેખાવા લાગતું હતું, પરંતુ હવે સતત જળસંચયને કારણે તળાવની સાથો સાથ આજુબાજુનાં ખેતરો અને ઍપાર્ટમૅન્ટમાં બનેલા બોરિંગના જળસ્તર પણ ઊંચા આવ્યાં છે. સ્નેહલ પટેલનું આ આલીશાન મકાન જે રીતે વરસાદી પાણીના સંગ્રહ માટેનું લાઈવ મૉડેલ છે એ જ રીતે વેસ્ટ વૉટરના ઉપયોગનું પણ ઉત્તમ ઉદાહરણ આ મકાન પૂરું પાડે છે. 

હું વેસ્ટ વૉટરનો પણ ઉપયોગ કરૂં છું: સ્નેહલ પટેલ

બાથરૃમ, ટોઇલેટ અને કપડાં ધોવા માટે ઉપયોગમાં લેવાયેલા વરસાદી પાણીનો પણ બગાડ ન કરવાનું આયોજન સમજાવતા સ્નેહલ પટેલ જણાવે છે કે, 'મારા મકાનમાં જે રીતે નળનું જોડાણ નથી એ જ રીતે ગટરનું પણ જોડાણ નથી. હું વેસ્ટ વૉટરનો પણ ઉપયોગ કરૂં છું. કપડાં ધોવા માટે વૉશિંગ મશીનમાં વપરાતું પાણી સીધું મકાનમાં બનાવાયેલા પાંચ ટોઇલેટની ફ્લશ ટેન્કમાં જાય છે. ત્યાર બાદ બાથરૃમમાં નહાવા માટે ઉપયોગમાં લેવાયેલું પાણી અને ટોઇલેટમાં વપરાયેલું પાણી બંને એક પાઇપ દ્વારા સેટલિંગ ટેન્કમાં જાય છે, જ્યાં સોલિડ કચરો સેટ થાય છે અને પાણી અલગ થઈને રેતીની ઓપન ઍર ટેન્કમાંથી ગળાઈને કિચન ગાર્ડનમાં ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે.'