જસવંતીબેન પોતાની 6 બહેનપણીઓ સાથે ગિરગાંવ (મહારાષ્ટ્ર)માં ઘરની બાલકનીમાં બેસીને વાતો કરી રહ્યા હતા. વાત વાતમાં પાપડનું કામ શરૂ કરવાનો ખયાલ આવ્યો હતો.
7 મહિલાઓ સાથે મળી શરૂ કર્યો બિઝનેસ
80 રૂપિયાથી કરી હતી શરૂઆત
આજે છે 1600 કરોડનું એમ્પાયર
તમે લિજ્જત પાપડનો (Lijjat Papad) સ્વાદ તો માણ્યો જ હશે અને જો નહીં તો કમસે કમ નામ તો સાંભળ્યું જ હશે. ઘરે ઘરે લોકો તેને ખૂબ જ પસંદ કરે છે. આ કંપની આજકાલ ફરી ચર્ચામાં છે. જસવંતીબહેન જમનાદાસ પોપટને પદ્મશ્રી સન્માન મળ્યું છે. જસવંતીબેન એજ મહિલા છે જેમણે લિજ્જત પાપડનું કામ શરૂ કર્યું હતું. જસવંતીબહેને જ શ્રી મહિલા ગૃહ ઉદ્યોગ લિજ્જત પાપડ શરૂ કર્યા હતા.
તમને સાંભળીને નવાઈ લાગશે કે લિજ્જત પાપડ ગૃહ ઉદ્યોગ તે જમાનામાં ફક્ત 80 રૂપિયામાં શરૂ થયું હતું જે આજે 1600 કરોડ રૂપિયાનો આંકડો પાર કરી ચુક્યું છે. જસવંતીબેને આ ગૃહ ઉદ્યોગમાં આજે 4500 મહિલાઓને રોજગાર આવ્યો છે જે પોતાના પરિવારનું ગુજરાન ચલાવે છે. આજ અસાધારણ ખાસીયતોથી જસવંતીબેનને ભારત રાષ્ટ્રનું પ્રતિષ્ઠિત સન્માન પદ્મશ્રી મળ્યું છે.
કઈ રીતે શરૂ કર્યું કામ?
આ વાત 15 માર્ચ 1959ની છે. કહેવાય છેને કે ક્યારેક ક્યારેક રમત રમતમાં મોટા કામ થઈ જાય છે. કંઈક એવી જ ઘટના લિજ્જત પાપડ (Lijjat Papad)ની છે. જસવંતીબેન પોતાની 6 બહેનપણીઓ સાથે ગિરગાંવ (મહારાષ્ટ્ર)માં ઘરની બાલકનીમાં વાતો કરી રહ્યા હતા. વાત વાતમાં પાપડનું કામ શરૂ કરવાનો ખ્યાલ આવ્યો હતો.
ઘંઘો શરૂ કરવા માટે પૈસા ન હતા. માટે દરેક મહિલાઓએ તે વિસ્તારના ફેમસ સમાજસેવી છગનલાલ કરમશી પારેખની પાસે પહોંચ્યા અને પોતાનો પ્લાન જણાવ્યો હતો. પારેખે 80રૂપિયાની મદદ કરી અને પાપડ બનાવવાનું કામ શરૂ કરવામાં આવ્યું.
મહિલા ગૃહ ઉદ્યોગના સ્તરે શરૂ કરવામાં આવેલા લિજ્જત પાપડનો બિઝનેસ આજે 1,600 કરોડે પહોંચી ગયો છે. ગિરગાંવની એક નાનકડી જગ્યાથી શરૂ કરવામાં આવેલા આ ગૃહ ઉદ્યોગની આખા દેશમાં 81 બ્રાંચ છે. આખા દેશમાં 4,500 મહિલાઓ આ બિઝનેસમાં જોડાયેલી છે. સૌથી મોટી વાત એ છે કે 4500 મહિલાઓ પાપડ બનાવવાનું કામ તો કરે છે. પરંતુ કંપની બધાની સહ-માલિકીનો હક પણ મળે છે. એટલે કે ખુજ કર્મચારી જ પોતાનો માલિક પણ છે.
તમે જસવંતી બેનને નહીં જાણતા હોવ તેનું કારણ એ છે કે તે લોકો મીડિયા કેમેરા અને ચમકધમકથી દૂર જ રહે છે. પરંતુ લિજ્જત પાપડને તમે ન ઓળખતા હોવ તેનું કદાચ જ હશે.
આ મહિલાઓ પણ રહી ચુકી છે પાર્ટનર
જસવંતીબેનને પાપડ બનાવવા અથવા કોઈ ગૃહ ઉદ્યોગ શરૂ કરવાનો કોઈ અનુભવ ન હતો. ન પરિવારનો આવો કોઈ વ્યવસાય હતો. પરંતુ સંગતે તેમને આ કામ શરૂ કરવાની પ્રેરણા આપી હતી. જસવંતીબેનની બહેનપણીઓ પાર્વતીબેન, ઉજમબેન, બાનૂબેન, લગુબેન, જયાબેન અને અમિશ ગવાડેમનું નામ પણ શામેલ છે. જસવંતીબેને પહેલા એક ઈન્ટરવ્યૂનમાં કહ્યું હતું કે પાપડ બનાવવા માટે ભણેલા ગણેલા હોવી જરૂર નથી. પરંતુ કમાલની વાતએ છે કે મહિલા ગૃહ ઉદ્યોગ Strength એટલે કે મહિલાના સશક્તિકરણની ઓળખ.
બીજુ શું બનાવે છે લિજ્જત કંપની?
જસવંતીબેન અને સહેલીઓએ સૌથી પહેલા 4 પેકેટ વેચ્યા હતા અને એક બિઝનેસ શરૂ કર્યો. ત્યારે આ કામ 7 મહિલાઓએ સાથે શરૂ કર્યું હતું, બાદમાં કામ વધતું ગયું અને તેમના ગ્રુપનું નામ શ્રી મહિલા ગૃહ ઉદ્યોગ લિજ્જત પાપડ રાખવામાં આવ્યું.
બાદમાં 1962માં તેમનું નામ બદલીને લિજ્જત પાપડ કરી દેવામાં આવ્યું. આ પાપડ ભારતના દરેક ખૂણામાં વેચાઈ રહ્યા છે અને તેમની 81 બ્રાંચ છે. દેશના બહાર અમેરિકા, સિંગાપુર, યુકે થાઈલેન્ડ અને નીધરલેન્ડ્સ જેવા દેશોમાં પણ તેનું વેચાણ થાય છે.
લિજ્જત ગૃહ ઉદ્યોગ ફક્ત પાપડ જ નહીં પરંતુ મસાલા, લોટ, રોટલી અને અહીં સુધી કે કપડાં ધોવાનો પાઉડર પણ બનાવે છે અને તેનું વેચાણ કરે છે. જોકે લિજ્જતે ન ફક્ત શોહરત પરંતુ કામયાબી પણ મેળવી છે. તેમના ભાગે અસફળતા પણ આવી છે. લિજ્જતે કુટિર ચામડા ઉદ્યોગ, માચિસ અને અગરબત્તી જેવા કામ પણ શરૂ કર્યા હતા. પરંતુ નુકસાન બાદ તેને બંધ કરવા પડ્યા હતા.