કાર્યવાહી / જમીન સંપાદન કેસ ફરી સુપ્રીમના દ્વારે, કાયદાકીય કોકડું ઉકેલાશે?

શું કેસ હતો?

2014માં કોંગ્રેસની સરકારે નવો જમીન સંપાદન કાયદો પસાર કર્યો જેના સેક્શન 24(2) મુજબ જુના કાયદા મુજબ હસ્તગત કરેલી જમીનનો હવાલો જો 5 વર્ષ સુધીમાં લઇ લેવામાં ન આવ્યો હોય અથવા જમીનના માલિકોના ખાતામાં વળતર ન ચૂકવવામાં આવ્યું હોય તો તે કિસ્સામાં જમીનને હસ્તગત કરવી અમાન્ય ગણાશે. 

થોડા જ મહિનાઓમાં સુપ્રીમ કોર્ટ અને હાઈકોર્ટ્સમાં આ મુદ્દે ઘણાં બધા કેસ દાખલ થયા. મોટા ભાગના કેસોમાં અદાલતે જમીન માલિકોના પક્ષમાં ચુકાદો આપ્યો.

ફેબ્રુઆરી 2018માં અરુણ મિશ્રાના વડપણ હેઠળ ચાલી રહેલા એક કેસમાં અરુણ મિશ્રાની 3 જજોની બેન્ચે ચુકાદો આપ્યો કે જો જમીન માલિકોને વળતર આપવામાં આવશે અને તેઓ વળતર નહિ સ્વીકારે તો આ જમીનો જમીન માલિકોને પાછી આપવામાં આવશે નહિ. 

આ ચુકાદો 2014ના એક સુપ્રીમ કોર્ટના 3 જજોની બૅંચના ચુકાદા સાથે વિરોધાભાસી થઇ રહ્યો હતો જે ચુકાદાએ જમીન માલિકોની તરફેણ કરી હતી. 

કેમ પાંચ જજોની બૅંચ બનાવવાની જરૂર પડી?

2018ની અરુણ મિશ્રાની બેંચને 2014ની બેંચના આ ચુકાદાની જાણ હતી. પરંતુ તેમણે એવું જણાવ્યું કે 2014ની બેન્ચે આ ચુકાદો "પર ઇન્ક્યુરીયમ" (per inqurium) પ્રકારનો આપ્યો હતો. per inqurium એટલે જેમાં અગાઉ અપાયેલા કોર્ટના ચુકાદામાં કાયદાકીય ઉપણ જણાતી હોય.

આ ગૂંચવાડાને ઉકેલવા માટે હજુ એક બેંચ 3 જજોની બેંચ બનાવવામાં આવી. આ બેંચમાં જસ્ટિસ મદન લોકર અને જસ્ટિસ જોસેફનો પણ સમાવેશ થતો હતો જે બંને જસ્ટિસ 2014ની બેંચના પણ સભ્યો હતા. જસ્ટિસ જોસેફે અરુણ મિશ્રાની બેંચના ચુકાદાની ટીકા કરતા જણાવ્યું હતું કે ૩ જસ્ટિસની બનેલી બેંચના ચુકાદાને "પર ઇન્ક્યુરીયમ" (per inqurium) ઠેરવી દેવો એ ખોટી વાત છે. 

૩ જસ્ટિસની બનેલી એક બેંચ ૩ જસ્ટિસની બનેલી બીજી બેંચના ચુકાદાને ફેરબદલ કરી શકતી નથી. તે આ ચુકાદાને રીવ્યુ માટે બીજી મોટી સંખ્યાની બેંચને મોકલી શકે છે પરંતુ તે ચુકાદો ગેરમાન્ય ઠેરવી શકતી નથી. આ કારણથી ફાઈનલ ચુકાદો હવે ૫ જસ્ટિસની બેંચ વડે આપવામાં આવશે.  

આ તમામ ગૂંચવાડો જયારે ફેબ્રુઆરી 2018માં ચીફ જસ્ટિસ સુધી પહોંચ્યો ત્યારે તેમણે આ મુદ્દાને ૫ જજોની બેંચ બનાવીને ઉકેલવાનો આદેશ આપ્યો. 

પાંચ જજોની આ બેંચ જસ્ટિસ અરુણ મિશ્રાના વડપણ હેઠળ આવતીકાલે ગોઠવાશે. અહી નોંધનીય છે કે જસ્ટિસ અરુણ મિશ્રાએ આ મુદ્દે આ પહેલા આગળ ઉલ્લેખ કર્યો તે મુજબ જમીન માલિકોની વિરુદ્ધમાં ચુકાદો આપ્યો છે.