સફળતા / આ ખાસ જગ્યાએથી આવે છે લિજ્જત પાપડની હિંગ, 7 ગુજરાતી મહિલાઓએ શરૂ કરી હતી કંપની

• 7 ગુજરાતી મહિલાઓએ શરૂ કર્યો પાપડનો બિઝનેસ
• 1962માં પાપડની કંપનીને લિજ્જત પાપડ નામ આપ્યું
• 80 રૂપિયાની ઉધારીથી શરૂ કરેલો બિઝનેસ 1600 કરોડને પાર પહોંચ્યો

આ વ્યક્તિ પાસેથી ઉધાર લીધા 80 રૂપિયા

સાતેય મહિલાઓએ 15 માર્ચના એ દિવસે નિશ્વય કર્યો કે પાપડ બનાવવાનું કામ કરીએ. તેઓએ છગનલાલ પારેખની મદદ લીધી. તેઓ સામાજિક કાર્યકર હતા. તેમને પોતાનો વિચાર જણાવ્યો. તેમની પાસેથી તેઓ 80 રૂપિયાની ઉધાર લીધા. તેમાંથી થોડો અડદનો લોટ, હિંગ અને કાળાં મરચાં જેવો કાચો માલ દુકાનેથી લાવ્યો. અડદનો લોટ બાંધ્યો, એમાં મસાલો ભેળવ્યો અને પાપડ તૈયાર કર્યા. 15 માર્ચ 1959ના રોજ મકાનની છત પર પાપડ બનાવ્યા. 80 પાપડ બન્યા. નજીકના એક દુકાનદારને વેચ્યા. પાપડની લિજ્જત સારી હતી, વેચાઈ ગયા. દુકાનદારે વધારે માંગ્યા.

આજે આટલું છે કંપનીનું ટર્નઓવર

...પછી તો ધંધો ચાલી પડ્યો. પખવાડિયું થયું સાતે મહિલાઓએ ને ઉધાર લીધેલા 80 રૂપિયા પાછા આપવા જેટલો વકરો પણ રળી લીધો. પછી તો ધીમેધીમે કારોબાર વધ્યો, ને વધ્યો તે એટલો વધ્યો કે એ સાત સ્ત્રીઓની કંપની આજે 45,૦૦૦ મહિલાઓ માટે રોજીરોટી બની. 2000 સુધીમાં તેનું ટર્નઓવર 10 કરોડને પાર પહોંચ્યું અને 2010 સુધીમાં તે ટર્નઓવર 650 કરોડને પાર પહોંચ્યું હતું. 2017માં એની એક વર્ષની કમાણી 16૦૦ કરોડને પાર કરી ગઈ! એ કંપની એટલે ‘લિજ્જત પાપડ’!

મહિલાઓનું, મહિલાઓ માટે ને મહિલાઓ દ્વારા ચાલે છે આ કંપની

લિજ્જત પાપડ આજે દરેક ઘરની ઓળખ બની ગઈ છે. દરેક ઘરના જમણમાં લિજ્જતની હાજરી લિજ્જત આપી જાય છે. ઊંચી ક્વોલિટી અને જબરદસ્ત ટેસ્ટ લિજ્જત પાપડની ઓળખ છે. જે સાત મહિલાઓ 60ના દસકામાં ભેગી થઈ અને લિજ્જત પાપડની સ્થાપના થઈ એમાં એક જસવંતીબેન પોપટ પણ હતાં. અન્ય નામમાં પાર્વતીબેન, ઉજામબેન, બાનુબેન, લાગુબેન, જયાબેનનો સમાવેશ થયો હતો. એક અન્ય મહિલા છે જેનું નામ ખ્યાલ નથી. જસવંતી બેનને લિજ્જતના ફાઉન્ડર માનવામાં આવે છે. મૂળે આ વિચાર તેમનો હતો. પણ આ મિલેનિયમ માર્કેટ ધરાવતી કંપની વાસ્તવમાં કોઈ એક માલિક દ્વારા ચાલતી નથી! આજે કંપનીમાં 45 હજાર જેટલી મહિલા કર્મચારીઓ કામ કરે છે. હા, લિજ્જત એ Co-Opretive ઓર્ગેનાઇઝેશન છે સહકારી સંગઠન. કંપનીનું પુરું નામ શ્રી મહિલા ગૃહ ઉદ્યોગ લિજ્જત પાપડ છે. 

આજે આટલો મોટો છે બિઝનેસ, આવી ખાસ વ્યવસ્થામાં મહિલાઓ કરે છે કામ

હાલમાં લિજ્જત કંપનીની કુલ 81 બ્રાન્ચ છે અને તેમાં 45000 કર્મચારીઓ કામ કરે છે. દેશ નહીં વિદેશમાં પણ આ પાપડ પ્રસિદ્ધિ પામ્યા છે. લિજ્જત પાપડની દરેક મહિલાને બહેન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. ગામની આ બહેનોએ કંપનીની મદદથી અનેક નેશનલ અને ઈન્ટરનેશનલ એવોર્ડ પણ મેળવ્યા છે. 80 રૂપિયાથી શરૂ કરેલો ધંધો આજે 1600 કરોડ રૂપિયા સુધી પહોંચ્યો છે. વિદેશમાં પણ લિજ્જતનું 80 કરોડનું નિકાસ બજાર છે. 

ગિરગામ મુંબઈમાં તેમની હેડ ક્વાર્ટર છે. મુંબઈના મુખ્ય હેડક્વાર્ટરમાં 21 મહિલાઓની કમિટી રહેલી છે, જે લિજ્જતનો બધો કારોબાર સંભાળે છે. આ મહિલાઓ પણ કોઈ હાઇપ્રોફાઇલ બેકગ્રાઉન્ડમાંથી આવતી હોય તેવું નથી. લિજ્જતમાં વર્ષોથી જેણે કામ કર્યું હોય તેવી અને જેમની સૂઝબૂઝ કંઈક વધારે હોય તેવી જ મહિલાઓ અહીં સ્થાન પામી છે! કંપનીનો મુખ્ય ઉદ્દેશ ગરીબ મહિલાઓ રોજગારથી વંચિત ન રહે એ છે. ઘરની એકની એક મહિલા કામ કરવા બહાર જાય તો ઘર કોણ સંભાળે? લિજ્જતે આ માટે જબરદસ્ત વ્યવસ્થા ગોઠવી છે. માત્ર મુંબઈની જ વાત કરીએ તો લિજ્જતમાં કામ કરતી દરેક મહિલાઓને સવારમાં કંપનીની બસ લેવા આવે છે. 

આ રીતે મહિલાઓને મળે છે રોજગારી, આ ખાસ વ્યવસ્થા કરાય છે ફોલો

દરેક મહિલાઓ કંપનીએ જાય છે. અહીં તેમને પાપડ બનાવવા માટેનો બાંધેલો લોટ જોખીને આપવામાં આવે છે. એ લઈને સ્ત્રીઓ પાછી બસ મારફતે જ ઘરે જાય છે અને ઘરે રહીને પાપડ વણે છે. પાછી બીજે દિવસે કંપનીએ જઈને વણેલા પાપડ જમા કરાવે છે ને બદલામાં ટોકન મેળવે છે. એ ટોકન લઈ પેમેન્ટ બારીએ જાય એટલે ગઈકાલે કરેલાં કામનું પેમેન્ટ મળી જાય. એ પછી વળી કલેક્શન વિન્ડો પર જઈને પાપડનો બાંધેલો લોટ લઈ, બસ વાટે ઘેર આવીને બીજાં દિવસનું કામ શરૂ કરી દેવાનું!

લિજ્જત પાપડની હિંગ અફઘાનિસ્તાનથી આવે છે, ચોખ્ખાઈ માટે આ રીતે કરાય છે ચેકિંગ

લિજ્જત પાપડની પ્રસિધ્ધી આજે તેના સ્વાદને લીધે છે. સમાન કદ અને સ્વાદિષ્ટતા તેમની ઓળખ છે. એ માટે કંપની ક્વોલિટીમાં કોઈ બાંધછોડ કરતી નથી. પાપડ તૈયાર કરવા માટેનો કાચો માલ પણ બરાબર ચકાસણી પછી લેવામાં આવે છે. પાપડ બનાવવા માટે જરૂરી મસાલા તરીકે હિંગ તો છેક અફઘાનિસ્તાનથી મગાવવામાં આવે છે! ભારતભરની દરેક બ્રાન્ચ પર મહિલાઓની એક ખાસ ટીમ મોજૂદ હોય છે. જેઓ ગમે ત્યારે કામ કરતી મહિલાઓના ઘરે ઓચિંતી જાય છે અને તેમના હાથના આંગળા સુધ્ધાં ચેક કરી લે છે! આમ, સ્વચ્છતા બાબતે પણ અહીં કોઈ બાંધછોડ ચાલતી નથી. કાઉન્ટર પર વણેલા પાપડ જમા થાય ત્યારે પણ તેમનું ચેકિંગ કરવામાં આવે છે. પાપડ બનાવવા માટેનો અડદની દાળમાં મસાલો ભેળવેલો લોટ તો કંપની પર જ બનાવવામાં આવે છે. જેમાં પણ સ્વાદથી લઈને ચોખ્ખાઈ સુધીમાં કોઈ બાંધછોડ કરવામાં આવતી નથી.

આલેખન- ભૂષિતા ખીંચી.