ચુકાદો / કેરળ હાઇકોર્ટનો મહત્વનો ચુકાદો, અપરિણીત માતાઓ માટે લીધો આ મોટો નિર્ણય

• કેરળ હાઇકોર્ટનો મહત્વનો ચુકાદો
• અપરિણીત માતાઓ માટે લીધો આ મોટો નિર્ણય  
• અવિવાહિત મહિલાઓ દ્વારા જન્મેલા બાળકોની નોંધણી માટે અલગ ફોર્મ જાહેર  કરાશે

છેલ્લા કેટલાક દિવસોથી કેરળ હાઈકોર્ટે રાજ્ય સરકારને આદેશ આપ્યા છે કે અવિવાહિત કે એકલી માતાથી જન્મેલા બાળકોની નોંધણીના અલગ ફોર્મ જાહેર કરાય. ખાસ કરીને જે બાળકો જેમને એઆરટી ની મદદછી જન્મ અપાયો છે. આવા બાળકોની નોંધણી માટે નક્કી ફોર્મમાં પિતાની માહિતી માંગવામાં આવે. ન્યાયાલયે આ નિર્ણયને એકલી માતાના આત્મસમ્માનને બનાવી રાખવા માટે આવશ્યક પગલું માન્યું છે. માતાનો સંધર્ષ શા માટે અને કેમ, શું એક માતા પોતાના બાળકના કલ્યાણને વિશે નિર્ણય લેવા માટે અયોગ્ય હોઈ શકે ? 

મહિલા બાળકના સંરક્ષણને લઈને સક્ષમ નથી તેનો કોઈ આધાર નથી
એવો કોઈ સામાજિક, આર્થિક, વૈજ્ઞાનિક કે જૈવિક આધાર નથી કે માતા બાળકનું રક્ષણ કરવા સક્ષમ ન હોય. તો  આ બધા પ્રશ્નો આ ભેદભાવ માત્ર લિંગ પર આધારિત હોવાથી બંધારણના અનુચ્છેદ 14 અને 15 માં આપેલા સમાનતાના વચનનું ઉલ્લંઘન નથી?  ગીતા હરિહરણે બે દાયકા પહેલા સુપ્રીમ કોર્ટને પૂછ્યું હતું કારણ કે ભારતના હિન્દુ લઘુમતી અને વાલી અધિનિયમ 1956 ની કલમ 6 અને વાલી અને વોર્ડ અધિનિયમ 1890 ની કલમ 19 માતાને સગીર પુત્ર અને પુત્રીના કુદરતી વાલી તરીકે માન્યતા આપતી નથી. 17 ફેબ્રુઆરી, 1999 ના રોજ, ગીતા હરિહરનની અરજી પર સુપ્રીમ કોર્ટની ખંડપીઠે ચુકાદો આપતા કહ્યું હતું કે 'તે એક સ્વયં સત્ય છે કે સગીર બાળકના માતા -પિતા બંને તેની યોગ્ય કાળજી લેવા માટે બંધાયેલા છે'.

શું કહેવાયું છે ખંડપીઠના નિર્ણયમાં
આ જ બેન્ચના સભ્યોમાંના એકે કહ્યું, 'પિતા પ્રબળ વ્યક્તિત્વ હોવાને કારણે વાલીપણાની બાબતમાં માતા પર પસંદગીનો અધિકાર હોવાનું ગણી શકાય નહીં.' સમય પસાર થયા પછી પણ, જો આપણે કાયદાકીય જોગવાઈઓ અને જુદી જુદી અદાલતોના અર્થઘટનને એકસાથે જોઈએ  તો સગીર બાળકોના કલ્યાણ અને રક્ષણનો અધિકાર હજુ પણ પિતા પાસે છે. જ્યારે પાછલા દાયકાઓમાં  લગ્નનું બંધન ન સ્વીકારવા છતાં મા બનવા માંગતી મહિલાઓની સંખ્યામાં વધારો થયો છે અને આ માટે તેઓ કાયદેસર રીતે બાળકોને દત્તક લઈ રહ્યા છે અથવા IVF દ્વારા કુંવારા હોવા છતાં બાળકોને જન્મ આપી રહ્યા છે. 

આ સમયથી એકલ માતાઓનો સંઘર્ષ થયો છે શરૂ
સિંગલ માતાઓનો સંઘર્ષ ત્યારે જ શરૂ થાય છે જ્યારે તેમને તેમના બાળકના જન્મની નોંધણી કરાવવી પડે કે તે પછી શાળા પ્રવેશ ફોર્મમાં પિતાની કોલમ ખાલી છોડવા પર પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ રીતે ઘણા પ્રશ્નોનો સામનો કરવો પડે છે. સ્થિતિ વધુ દુઃખદાયક ત્યારે બને છે કે જ્યારે શાળાના આઈડી કાર્ડ પર પિતાની કોલમ ખાલી જોઈને એકલી માતાના બાળકોને તેમના સાથીદારોના પ્રશ્નોનો સામનો કરવો પડે છે જે તેમના મનોબળને તોડી નાખે છે. શું આ સંજોગો બદલી શકાતા નથી? જ્યારે સામાન્ય પરિવારોમાંથી એકલી માતાઓ આવી અનિચ્છનીય મુશ્કેલીઓનો સામનો કરે છે તો પછી જાણો કે સેક્સ વર્કર મહિલાઓનું શું થશે? 

2012 માં આયોજન પંચે કર્યું હતું આ સૂચન
આજે પણ હિન્દુ લઘુમતી અને વાલીપણું અધિનિયમ મુજબ સગીર પુત્ર કે પુત્રીના પિતાને કુદરતી વાલી માનવામાં આવે છે.  ખાસ સંજોગોમાં માતાને બાળકની વાલી બનાવવામાં આવે છે, પરંતુ આ ખાસ સંજોગોની સચ્ચાઈ સાબિત કરવા માટે કોર્ટનો આશરો લેવો પડે છે. જ્યારે આવા કોઈ સામાજિક, આર્થિક કે વૈજ્ઞાનિક ન હોવા જોઈએ જેના કારણે એવું કહી શકાય કે સ્ત્રી તેના બાળકની વાલી બનવા માટે હકદાર નથી. 2012 માં આયોજન પંચે સૂચવ્યું હતું કે બદલાતી સામાજિક પરિસ્થિતિઓને જોતા માતાને પ્રથમ વાલી બનાવવી જોઈએ. 2017 માં તત્કાલીન મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રી દ્વારા પણ આવો જ પ્રસ્તાવ મૂકવામાં આવ્યો હતો પરંતુ તેની પર કોઈ ખાસ નિર્ણય આવી શક્યો નથી.  

જ્યારે સામાજિક અને સાંસ્કૃતિક બદલાવના કારણે એકલ માતાની સંખ્યા નિરંતર વધી રહી છે તો આ જરૂરી બને છે કે કાયદામાં ફેરફાર આવે. નહીં તો રોજ જ એકલી માતાઓએ ન્યાયાલયના દરવાજા ફક્ત એટલા માટે ખખડાવવા પડશે કે જેથી તેમનું નામ તેમના બાળકની ઓળખ બની શકે, કેરળ હાઈકોર્ટનો આ નિર્ણય કેન્દ્ર સરકારના માટે પથદર્શક છે.