20 એપ્રિલ, 2023 ના રોજ, સૂર્ય તેનું સૌથી વિચિત્ર સ્વરૂપ બતાવશે. એક જ દિવસે ત્રણ પ્રકારના સૂર્યગ્રહણ થશે. એટલે આંશિક, કુલ અને વલયાકાર. તેને હાઇબ્રિડ સૂર્યગ્રહણ કહેવામાં આવે છે.
હાઇબ્રીડ ગ્રહણ- ત્રણ ગ્રહણને સાથે જોઈ શકીએ
20 એપ્રિલ, 2023 ના રોજ થશે હાઇબ્રીડ ગ્રહણ
આ ઘટના 100 વર્ષમાં માત્ર ક્યારેક ઘટે છે
આજથી લગભગ ચાર મહિના પછી, 20 એપ્રિલ, 2023 ના રોજ, સૂર્ય તેનું સૌથી વિચિત્ર સ્વરૂપ બતાવશે. એક જ દિવસે ત્રણ પ્રકારના સૂર્યગ્રહણ થશે. એટલે આંશિક, કુલ અને વલયાકાર. તેને હાઇબ્રિડ સૂર્યગ્રહણ કહેવામાં આવે છે. આ ઘટના 100 વર્ષમાં માત્ર ક્યારેક જ બને છે. ક્યારેક એટલે કહે છે કે તેની ગણતરી કરવી અઘરી હોય છે. તેથી જ વૈજ્ઞાનિકો માટે આ ઘટનાની ચોક્કસ સંખ્યા જણાવવી મુશ્કેલ છે.
ત્રણ પ્રકારના ગ્રહણ
જ્યારે સૂર્યગ્રહણની વાત આવે છે, ત્યારે ત્રણ પ્રકારના ગ્રહણ કહેવામાં આવે છે. આંશિક સૂર્યગ્રહણ... જે સૌથી વધુ થાય છે. આ સૌથી સામાન્ય સૂર્યગ્રહણ છે. જ્યારે ચંદ્ર સૂર્યના નાના ભાગની સામે આવે છે અને પ્રકાશને અવરોધે છે, ત્યારે આંશિક સૂર્યગ્રહણ થાય છે. બીજું વલયાકાર સૂર્યગ્રહણ છે... એટલે કે જ્યારે ચંદ્ર સૂર્યની મધ્યમાં આવીને પ્રકાશને અવરોધે છે. પછી ચારે બાજુ પ્રકાશનું એક તેજસ્વી વર્તુળ રચાય છે. તેને રીંગ ઓફ ફાયર કહેવામાં આવે છે. ત્રીજું પૂર્ણ સૂર્યગ્રહણ છે... એટલે કે જ્યારે ચંદ્ર સંપૂર્ણપણે સૂર્યને ઢાંકી દે છે. માત્ર સૂર્યના કોરોનાનો પ્રકાશ જ દેખાય છે. તમે તેને કોઈપણ સાધન વિના ખુલ્લી આંખે જોઈ શકો છો. પરંતુ હવે અમે તમને સૂર્યગ્રહણના ચોથા પ્રકાર વિશે જણાવીએ... હાઇબ્રિડ સૂર્યગ્રહણ એ ઉપર જણાવેલ ત્રણેય સૂર્યગ્રહણનું સંયોજન છે. આ સૌથી દુર્લભ અને વિચિત્ર સૂર્યગ્રહણ માનવામાં આવે છે. સૌથી સુંદર અને ઓછી વાર જોવા મળતું ગ્રહણ.
હાઇબ્રિડ સૂર્યગ્રહણ શું છે?
હાઇબ્રિડ સૂર્યગ્રહણ વાસ્તવમાં વલયાકાર અને કુલ સૂર્યગ્રહણનું મિશ્રણ છે. આમાં, પ્રથમ વલયાકાર સૂર્યગ્રહણ છે, પછી સંપૂર્ણ સૂર્યગ્રહણ છે. આ પછી તે જ પ્રક્રિયા ઉલટી થાય છે. એટલા માટે સમગ્ર વિશ્વમાં લોકો એક જ સમયે વિવિધ પ્રકારના સૂર્યગ્રહણ જોશે. એટલે કે, જો તમે સૂર્યોદય અથવા સૂર્યાસ્તના સમયે હાઈબ્રીડ સૂર્યગ્રહણ જોઈ રહ્યા છો, તો તમને અગ્નિની થોડી રિંગ જોવા મળી શકે છે.
આ સમયે જોવા મળશે ગ્રહણ
જો તમે બપોરે હાઇબ્રિડ સૂર્યગ્રહણ જોવાનો પ્રયાસ કરશો, તો તમને માત્ર એક જ વસ્તુ જોવા મળશે. વલયાકાર સૂર્યગ્રહણ હોય કે પૂર્ણ સૂર્યગ્રહણ. તે પૃથ્વી પર તમારી સ્થિતિ પર આધાર રાખે છે. તમે બંને ગ્રહણ જોઈ શકશો નહીં. એટલે કે, તમે હાઇબ્રિડ સૂર્યગ્રહણ જોઈ શકશો નહીં. માત્ર એટલું ધ્યાનમાં રાખો કે કોઈપણ સૂર્યગ્રહણ જોતી વખતે તમારે તેને ખુલ્લી આંખે ન જોવું જોઈએ. કાળા ચશ્મા અથવા ખાસ સાધનોની મદદ લો.
હાઇબ્રિડ સૂર્યગ્રહણ શા માટે થાય છે?
ચંદ્ર પૃથ્વીની આસપાસ સતત ફરે છે. પરંતુ તે હંમેશા પૃથ્વીથી સમાન અંતરે રહેતું નથી. ક્યારેક થોડે દૂર તો ક્યારેક નજીક. આ કારણોસર, જ્યારે તે સૂર્ય અને પૃથ્વીની વચ્ચે આવે છે અને પૃથ્વીની એટલી નજીક હોય છે કે તેનો પડછાયો સંપૂર્ણપણે પૃથ્વીના એક ભાગને આવરી લે છે, ત્યારે સંપૂર્ણ સૂર્યગ્રહણ થાય છે. જ્યારે તે સૂર્ય અને પૃથ્વીની વચ્ચે આવે છે, પરંતુ તેનું અંતર પૃથ્વી કરતાં વધુ હોય છે, ત્યારે તેનો પડછાયો નાનો હોય છે. આવી સ્થિતિમાં, વલયાકાર સૂર્યગ્રહણ રચાય છે.
પરંતુ હાઇબ્રીડ સૂર્યગ્રહણના સમયે પૃથ્વીથી ચંદ્રનું અંતર ન તો વધારે હોય છે કે ન તો ઓછું હોય છે. તે પૃથ્વીથી એટલું દૂર છે કે તેનો પડછાયો પૃથ્વીના ખૂબ જ નાના વિસ્તાર અથવા સપાટી પર સમાપ્ત થાય છે. ત્યાંથી તે ચારે બાજુ ફેલાઈ જાય છે અને એક નવો પડછાયો વિસ્તાર બનાવે છે. આવી સ્થિતિમાં, સંપૂર્ણ સૂર્યગ્રહણ નાના છાયાવાળા વિસ્તારમાં થાય છે. પરંતુ બીજી તરફ, જ્યાં પડછાયો ફેલાઈ રહ્યો છે, ત્યાં વલયાકાર સૂર્યગ્રહણ છે. એટલે કે, સૂર્ય બાજુઓથી દેખાય છે. પછી તે એક હાઈબ્રીડ સૂર્યગ્રહણ થાય છે.
આગામી હાઇબ્રિડ સૂર્યગ્રહણ ક્યારે થશે
આગામી હાઇબ્રિડ સૂર્યગ્રહણ 20 એપ્રિલ 2023ના રોજ થશે. તે પૃથ્વીના દક્ષિણ ગોળાર્ધમાં દેખાશે. વલયાકાર અને કુલ સૂર્યગ્રહણના બિંદુઓ દૂર સમુદ્રમાં છે. તેથી જ દરેક જણ તેને જોશે નહીં. પશ્ચિમ ઓસ્ટ્રેલિયાના એક્ઝામાઉથ પેનિનસુલા પર એક મિનિટનો દેખાવ. તિમોર લેસ્ટેમાં 1 મિનિટ 14 સેકન્ડ અને પશ્ચિમ પાપુઆમાં 1 મિનિટ 9 સેકન્ડ. તે પણ સંપૂર્ણ સૂર્યગ્રહણની બરાબર પહેલા અને પછી, જ્યારે બેલીસ બીડ્સ(Baly's Beads) રચાય છે. બેલીસ બીડ્સનું નામ અંગ્રેજી ખગોળશાસ્ત્રી ફ્રાન્સિસ બેઈલીના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું છે. તેણે તેને પ્રથમ વખત 1800 માં જોયું. તે સૂર્યપ્રકાશનું વર્તુળ છે, જે ચંદ્રની ખીણોમાંથી ફિલ્ટર કર્યા પછી દેખાય છે. આ સમયે સૂર્ય બિલકુલ દેખાતો નથી, કારણ કે ચંદ્ર તેના સમાન કદનો દેખાય છે. તે સૂર્યપ્રકાશને સંપૂર્ણપણે આવરી લે છે.
હાઇબ્રિડ સૂર્યગ્રહણ કેટલી વાર થાય છે?
સામાન્ય રીતે દર વર્ષે બે થી પાંચ સૂર્યગ્રહણ હોય છે. 21મી સદીમાં માત્ર 3.1 ટકા સૂર્યગ્રહણ હાઈબ્રીડ હતા. એટલે કે કુલ 224માંથી માત્ર 7 સૂર્યગ્રહણ હાઈબ્રીડ હતા. અગાઉ 3 નવેમ્બર 2013ના રોજ હાઈબ્રીડ સૂર્યગ્રહણ થયું હતું. તેને આફ્રિકન દેશોના લોકોએ જોયુ હતું.