રાષ્ટ્રપતિ ચૂંટણીની વાત સાંભળવામાં અને જોવામા જેટલી આસાન લાગે છે અસલમાં તે એટલી આસાન નહીં પરંતું ખુબ જ કઠીન છે. દેશની સૌથી તાકાતવર ખુરશી માટે જનતા મતદાન નથી કરતી. જી હાં રાષ્ટ્રપતિને સીધી રીતે લોકો નથી ચૂંટી શકતા. રાષ્ટ્રપતિ ચૂંટણીની પ્રક્રિયામાં ધારાસભ્ય અને સાંસદ મત આપે છે. ભારતના રાષ્ટ્રપતિ ચૂંટાયેલા સભ્યો દ્વારા ચૂંટવામા આવે છે. સંવિધાનમાં સંસદના બંને સદનો તથા રાજ્યોની વિધાનસભાઓના ચૂંટાયેલા સભ્યો સામેલ હોય છે. બે કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો દિલ્લી અને પોંડીચેરીના ધારાસભ્ય પણ ચૂંટણીમાં ભાગ લે છે જેની પોતાની વિધાનસભાઓ છે.
ચૂંટણી જે વિધિથી થાય છે તેનું નામ છે - આનુપાતિક પ્રતિનિધિત્વ પ્રણાલી. દરેક સાંસદો અને ધારાસભ્યોના પાસે નિશ્ચિત સંખ્યામાં મત છે. જો કે દરેક મતાધિકારી ધારાસભ્ય અને સાંસદના વોટના મુલ્યની લાંબી ગણના હોય છે. રાજ્યોના ધારાસભ્યોની મતની ગણના માટે તે રાજ્યની જનસંખ્યા જોવામા આવે છે. સાથે જ તે રાજ્યના વિધાનસભા સદસ્યોની સંખ્યાને પણ જોવાય છે. વોટનું મુલ્યાંકન કાઢવા માટે રાજ્યની કુલ આબાદીથી ચૂંટેલા ધારાસભ્યોની સંખ્યાથી વિભાજીત કરવામા આવે છે. ત્યાર બાદ જે અંક આવે છે તેનો ફરી 1000થી ભાગાકાર કરાય છે. પછી જે અંક પ્રાપ્ત થાય છે તેનાથી જ તે રાજ્યના એક ધારાસભ્યના વોટનું મુલ્યાંકન કાઢવામા આવે છે.
સાંસદોના મતનું મુલ્ય કરવાની રીત થોડી અલગ છે. સૌથી પહેલા પૂરા દેશના દરેક ધારાસભ્યોના વોટનું મુલ્ય જોડવામા આવે છે. જેનો લોકસભા અને રાજ્યસભામાં ચૂંટાયેલા સાંસદોની કુલ સંખ્યા સાથે ભાગાકાર કરાઈ છે. પછી જે અંક પ્રાપ્ત થાય છે તેનાથી રાજ્યના એક સાંસદનો વોટનું મુલ્ય કાઢવામા આવે છે. જો આ પ્રકારે ભાગ આવવા પર શેષ 0.5થી વધુ બચે તો વેઈટેજમાં એકનો વધારો થાય છે.
મતની ગણતરી
રાષ્ટ્રપતિ ચૂંટણીમાં ઉમેદવારની જીત માત્ર સૌથી વધુ વોટ હાંસલ કરવાથી નથી થાતી તેણે સાથે જ સાંસદો અને ધારાસભ્યોના વોટનું કુલ મૂલ્યના અડધાથી વધુ હિસ્સો હાંસલ કરવો પડે છે. સામાન્ય શબ્દોમાં ચૂંટણી પહેલા નક્કી થઈ જાય છે કે જીતવા માટે ઉમેદવારે કેટલા વોટ અથવા વેઈટેજ હાંસલ કરવું પડશે.
શું કહે છે અંક ગણિત?
રાષ્ટ્રપતિ ચૂંટણીમાં લોકસભા અને રાજ્યસભાના કુલ 776 સાંસદો ઉપરાંત વિધાનસભાઓના 4120 ધારાસભ્યો વોટ આપશે. એટલે કે કુલ 4896 લોકો મળીને નવા રાષ્ટ્રપતિને ચૂંટશે. રાષ્ટ્રપતિ ચૂંટણીની પ્રક્રિયા મુજબ આ મતની કુલ કિંમત 10.98 લાખ છે.
શું છે રાષ્ટ્રપતિ ચૂંટણીમાં સરકારની સ્થિતિ
ભાજપે પોતાની પસંદના રાષ્ટ્રપતિ બનાવવા માટે 5.49 લાખ કિંમતની બરાબર મતની જરૂર છે. NDA પાસે રાષ્ટ્રપતિ ચૂંટણીથી સંબંધિત ઈલેક્ટોરલ કોલેજમાં લગભગ 48.64 ટકા વોટ છે. ભાજપ 5 લાખ 32 હજાર 19 મત છે પરંતું તેમાંથી લગભગ 20 હજાર કિંમતના વોટ NDAની સહયોગી પાર્ટીઓના છે. દેશના 29 રાજ્યોમાંથી ભાજપનો 12 પર કબજો છે. તો NDA સાથે મળીને ભાજપનો 15 રાજ્યો પર કબજો છે.
શું છે વિપક્ષની સ્થિતિ?
વિપક્ષની સૌથી મોટી પાર્ટી કોંગ્રેસ સહિત ડાબેરી દળ સહિત તૃણમુલ જેવી પાર્ટી છે. વિપરીત રાજ્ય કે કેન્દ્રમાં રાજનૈતિક સમીકરણોના આધાર પર કોંગ્રેસની આગેવાની વાળા વિપક્ષની સાથે જઈ શકતી 23 પાર્ટીઓનું મત પ્રતિશત 35.47 ટકાની આસપાસ છે. વિપક્ષી દળો પાસે 3 31 000 અનુમાનિત મત છે.
અસ્થિર વોટ અને નાના દળ
આમ આદમી પાર્ટી બીજુ જનતા દળ ભારતીય રાષ્ટ્રીય લોકદળ વાઈએસઆર કોંગ્રેસ તૃણમુલ કોંગ્રેસ અને AIADMKએ હજુ પોતાના પત્તા નથી ખોલ્યા. આ છ દળોના વોટ પ્રતિશત પણ 13ની આસપાસ છે. આંકડાઓમાં તેમના 1 70 000 અનુમાનિત મત છે.
આપને જણાવી દઈએ કે ભારતના રાષ્ટ્રપતિ પ્રણવ મુખર્જીનો કાર્યકાળ 24 જુલાઈ 2017ના સમાપ્ત થાય છે. આગળના મહિનામાં દેશના 14માં રાષ્ટ્રપતિ ચૂંટવામા આવશે..
ધારાસભ્યના વોટની તાકાત
રાજ્યની આબાદી
ધારાસભ્યના વોટનું મુલ્યાંકન
1000 X રાજ્યના ધારાસભ્યોની સંખ્યા
સાંસદોના વોટની તાકાત
પૂરા દેશના દરેક ધારાસભ્યોના વોટનું મુલ્ય જોડવામા આવે છે
મુલ્યનો LS અને RSમાં ચૂંટાયેલા સાંસદોની કુલ સંખ્યા સાથે ભાગાકાર
મળેલા અંકથી રાજ્યના એક સાંસદના વોટનું મુલ્ય નિકળે છે
શું કહે છે અંક ગણિત?
લોકસભા અને રાજ્યસભાના કુલ 776 સાંસદ
વિધાનસભાઓના 4120 ધારાસભ્યો પણ આપશે વોટ
કુલ 4896 લોકો મળીને ચૂંટશે રાષ્ટ્રપતિ
શું છે રાષ્ટ્રપતિ ચૂંટણીમાં સરકારની સ્થિતિ?
ભાજપને 5.49 લાખની કિંમતની બરાબરના મતની જરૂર
NDA પાસે ઈલેક્ટોરલ કોલેજમાં 48.64 ટકા મત
ભાજપ પાસે 5 32 019 મત છે
20 હજાર કિંમતના મત NDAની સહયોગી પાર્ટીના
શું છે વિપક્ષની સ્થિતિ?
કોંગ્રેસ ડાબેરી દળ સહિત તૃણમુલ જેવી પાર્ટી વિપક્ષમાં
કોંગ્રેસને 23 પાર્ટીઓનું સમર્થન મળે તો 35.47 ટકા મત
વિપક્ષી દળો પાસે 3 31 000 અનુમાનિત મત