આફત / 'વાયુ' સંકટમાં મદદ માટે તંત્ર પાસે નથી તે છે રાજકોટના આ ગ્રુપ પાસે, મચ્છુ હોનારતમાં રંગ રાખ્યો હતો

ઉલ્લેખનીય છે કે, ઇન્ટરનેટના આ જમાનામાં પણ જ્યારે સુનામી, વાવાઝોડુ, ભૂકંપ કે જળપ્રલય સર્જા‍ય અને ઉપગ્રહ આધારિત સંદેશાવ્યવહાર ઠપ્પ થઇ જાય ત્યારે સેટેલાઇટ ફોન કે નેટ કામ લાગતા નથી તે પણ એટલી જ કડવી વાસ્તવિકતા છે. પરંતુ આપત્તિના આ સમયગાળામાં હેમ રેડિયો ખુબ જ ઉપયોગી નીવડે છે. 

શું છે હેમ રેડિયો
સુનામી, વાવાઝોડુ, ભૂકંપ કે જળપ્રલય સર્જા‍ય અને ઉપગ્રહ આધારિત તમામ સંદેશાવ્યવહાર ઠપ્પ થઇ જાય ત્યારે હેમ રેડિયો ઉપયોગી નીવડે છે. હેમ રેડિયોને 'એમેચ્યોર રેડિયો' તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. હેમ રેડિયોની પ્રણાલી ખુબ જુની છે. જો કે, આજના જમાનામાં હેમ રેડિયો માત્ર શોખ તરીકે જ સચવાયો જોવા મળે છે. 

બહું ઓછાં લોકોને હેમ રેડિયો વિશે માહિતી હશે. હેમ રેડિયોની ભારતમાં શરૂઆત 1920ની સમયગાળામાં જાણીતા બની હતી. જો કે, હેમ રેડિયો ચલાવવા માટે લાયસન્સ લેવું ફરજીયાત છે. આજે ભારતમાં હેમ રેડિયોનું લાયસન્સ ધરાવતા 16000 જેટલા લોકો 2007માં નોંધાયા હતા.  

શું છે હેમ રેડિયોની ખાસિયત
હેમ રેડિયો એટલે કે એમેચ્યોર રેડિયો તરીકે જાણીતા બનેલા આ વાયરલેસ સાધનની વિશિષ્ટતા એ છે કે માનવજીવન બચાવવા, એક સ્થળેથી બીજા સ્થળે ચોક્કસ માહિતીની આપલે કરવા અને રાહત કામગીરી માટે સંકટ સમયની સાંકળ સાબિત થાય છે. હેમ રેડિયોના માધ્યમથી ઈન્ટરનેટ કનેક્શન વિના વિશ્વભરમાં ફકત વાતચીત જ નહીં ઇ-મેઇલ થકી જરૃરી ફાઈલો પણ ટ્રાન્સફર કરી શકાય છે.

સુનિતા વિલિયમ્સે ગુજરાતના બાળકો સાથે કરી હતી વાતચીત
મૂળ ગુજરાતી અવકાશ યાત્રી સુનિતા વિલિયમ્સે બાલદિન નિમિત્તે વિદેશમાંથી બેઠાં-બેઠાં ગુજરાતના કેટલાક બાળકો સાથે હેમ રેડિયો પર વાર્તાલાપ કર્યો હતો. તેણીએ પોતાના અવકાશમાં થયેલા અનુભવો બાળકોને કહી સંભળાવ્યા હતા તો બાળકોએ કેટલાક સવાલ પણ પહોંચ્યા હતા.

રાજકોટમાં 40થી વધુ લોકો પાસે છે હેમ રેડિયો
રાજકોટવાસીઓ પાસે કુલ 40 જેટલા હેમ રેડિયો હાલ છે, તેમનું હાલ એક ગૃપ ચાલી રહ્યું છે જે આપત્તીના સમયગાળામાં લોકોને તથા સરકારને મદદ કરવા તત્પર રહે છે. મોરબીની હોનારત, કચ્છનો ભૂકંપ આ સમયગાળામાં જ્યારે તમામ પ્રકાના કોમ્યુનિકેશનના સાધનો કામ કરતા અટકી ગયા હતા ત્યારે હેમ રેડિયોએ અનેક લોકોના જીવ બચાવ્યા હતા. તાજેતરમાં ગુજરાતના આંગણે 'વાયુ' વાવઝોડું દસ્તક આપવાની તૈયારીમાં છે ત્યારે રાજકોટના 4 લોકોની એક ખાસ ટીમ સ્થાનિક જિલ્લા કલેક્ટરના આદેશથી વેરાવળ જવા રવાના કરવામાં આવી છે. 

વિશ્વના કોઇપણ ખૂણે કરી શકાય છે વાતચીત
કોઇ મોટી કુદરતી આપદા સર્જાઇ હોય અને ઉપગ્રહ આધારિત સંદેશાવ્યવહારના તમામ સાધનો કામ કરતા બંધ થઇ જાય ત્યારે હેમ રેડિયો મારફતે સંદેશો વિશ્વના કોઇપણ ખુણામાં સરળતાથી પહોંચાડી શકાય છે. જો કે, આ રેડિયોની એક ખાસિયત છે કે તે સંદેશ માત્ર અન્ય હેમ રેડિયો ધારક પાસે જ મોકલી શકાય અન્ય કોઇ સંદેશાવ્યવહારના સાધન પર મોકલી શકાતો નથી. 

દેશના જાણીતા લોકો પાસે પણ છે હેમ રેડિયોનું લાયસન્સ
ઝડપી ટેકનોલોજી વાળા યુગમાં હેમ રેડિયો જ્યારે વિસરાઇ ગયો છે પરંતુ તેનું લાયસન્સ ભારતના દિગ્ગજો પાસે આજે પણ છે જેમાં કોંગ્રેસના દિગ્ગજ નેતા તથા પૂર્વ અધ્યક્ષા શ્રીમતી સોનિયા ગાંધી, જાણીતા ફિલ્મ કલાકાર અમિતાભ બચ્ચન પૂર્વ માહિતી ટેકનોલોજી મંત્રી દયાનીધિ મારન પાસે હાલ રેડિયોનું લાયસન્સ છે.