ગુજરાતનો ઐતિહાસિક વારસો 'રાણકી વાવ' ખાનગી કંપનીને દત્તક અપાશે!

જુનાગઢઃ લાલ કિલ્લા બાદ કેન્દ્રીય પ્રવાસન મંત્રાલય દ્વારા હવે ગુજરાતના ઐતિહાસિક વારસાને ખાનગી કંપનીઓના હાથમાં સોંપવાના સમાચાર સામે આવ્યા છે. વર્લ્ડ હેરિટેજમાં સ્થાન પામેલ પાટણની રાણકી વાવને હવે ખાનગી કંપનીને દત્તક આપવાની વાત સામે આવતા ચર્ચાનો વિષય બન્યો છે. 

પ્રાપ્ત વિગતો અનુસાર ઓએનજીસી કંપનીને વાવ દત્તક આપવા માટે વાતોઘાટો થઈ રહ્યો છે. તો પાટણ જિલ્લાના પુરાતત્વ વિભાગના જવાબદાર સત્તાધીશો પણ કેમેરા સામે બોલવા તૈયાર નથી. હાલ વાવની મુલાકાતે આવતા મુલાકાતીઓ દ્વારા થતી આવકને ધ્યાનમાં રાખીને વાવને કેમ ખાનગી કંપનીને સોંપવાની જરૂર પડી એ સવાલ સમગ્ર પાટણમાં લોકચર્ચાનો વિષય બન્યો છે.

વરસે દહાડે અહીં ત્રણ લાખથી પણ વધુ સહેલાણીઓ આવીની ધરોહરથી વાકેફ થાય છે. કારણ કે જો ખાનગીકરણ થાય તો ટિકીટના દરમાં પણ વધારો થવાની શક્યતા છે. સિક્યોરિટી સહિત તમામના પેટ પર પાટુ પડી શકે છે.


ગુજરાતમાં સોલંકી યુગથી અસ્તિત્વ ધરાવે છે રાણકી વાવ
રાણકી વાવનું બાંધકામ ઇ.સ. ૧૦૨૨થી ૧૦૬૨-૬૩ સુધી ચાલ્યું. કાળક્રમે સરસ્વતી નદીના પુરના પ્રકોપે આ વાવ થળાઇને દટાઇ ગઈ હતી. ભારત સરકારના પુરાતત્વ વિભાગ દ્વારા ૧૯૬૮માં પાટણમાં ઉત્ખનન શરૂ થયું અને ૧૯૮૦માં આ રાણકી વાવ પૂર્ણ રીતે ખોદી કઢાઈ. ગુજરાતની બધી જ વાવમાં રાણકી વાવ શિરમોર સમી છે. અને એટલે જ એને યુનેસ્કો તરફથી પુરાતત્વ વારસા તરીકેનું સ્થાન મળ્યું છે. જોકે આજે આ બેમનુંમ વારસો ખાનગી હાથોમાં જવા જઈ રહ્યો હોવાથી સહેલાણીઓમાં પણ ચિંતા જોવા મળી રહી છે.


રાણી ઉદયમતીએ જે વાવ બંધાવી તે રાણીની વાવ
ઉત્તર ગુજરાતના આ પ્રાચીન ઐતિહાસિક સ્થળને યુનેસ્કો દ્વારા વર્લ્ડ હેરિટેજમાં સ્થાન અપાયું છે. સરસ્વતી નદીના કિનારે આવેલી આ વાવ ગુજરાતના સોલંકી યુગની ભેટ છે. સોલંકી વંશના સ્થાપક મૂળરાજ સોલંકી તેનો પુત્ર ભીમદેવ પહેલો ભીમદેવ પહેલાનો પુત્ર કર્ણદેવ અને કર્ણદેવના પુત્ર સિદ્ધરાજ જયસિંહ જેમના સમયમાં સિદ્ધપુરમાં રુદ્ર મહાલયનું બાંધકામ પૂર્ણ કરી ભીમદેવ પહેલાએ મોઢેરામાં સૂર્યમંદિર બંધાવ્યું જ્યારે તેની રાણી ઉદયમતીએ જે વાવ બંધાવી તે રાણીની વાવ અથવા રાણકી વાવ તરીકે જાણીતી થઈ હતી. 

ઐતિહાસિક ધરોહર હવે સરકારના હાથમાંથી સરકીને ખાનગી હાથોમાં જશે!
પાટણનની જગવિખ્યાત રાણીનીવાવ પર મંડરાઈ રહ્યું છે. ગ્રહણ કારણ કે આ ઐતિહાસિક ધરોહર હવે સરકારના હાથમાંથી સરકીને ખાનગી હાથોમાં જઈ રહી હોવાના સમાચાર મળી રહ્યા છે. જોકે ખાનગી કરણને લઈને  સહેલાણીઓમાં ચિંતા પણ છે. ખાનગી કરણને પણ સર્માવે તેવી આવક મેળવતી વાવને કેમ ખાનગી કંપનીને આપવાની જરૂર પડી તે એક સવાલ હાલના સમય માં ઉભો થવા પામ્યો છે.


પાટણની જગવિખ્યાત રાણીનીવાવના ઈતિહાસના અતીત પર નજર કરીએ
પાટણની રાણીની વાવ ભારત સરકારના પુરાતત્વ વિભાગ દ્વારા સંરક્ષિત આ સ્મારક છે. આમાં પ્રવેશ માટે ટિકિટ લેવી પડતી હોય છે. વરસે દહાડે લગભગ ત્રણ લાખ કરતાં વધારે મુલાકાતીઓ આ વાવની મુલાકાત લે છે. પાટણ જિલ્લાના મુખ્યમથક પાટણ શહેરની ઉત્તર પશ્વિમે બે કિલોમીટર દૂર સરસ્વતી નદીના કિનારે આ વાવ આવેલી છે. ગુજરાતમાં પથ્થરની જે સુંદર અને અલંકૃત વાવો જળવાઈ રહી છે.

તેમાંની એક આ વાવ ભીમદેવ પહેલા (ઇ.સ. ૧૦૨૨-૧૦૬૪)ની પત્ની રાણી ઉદયમતીએ બાંધવી હોવાનો ઉલ્લેખ "પ્રબંધ ચિંતામણિ"માં આવે છે. આ વાવ ૬૫ મીટર લાંબી અને ૨૦ મીટર પહોળી છે. કૂવાનો ભાગ ૨૮ મીટર ઊંડો છે. મૂળમાં આ વાવ સાત મજલાની હતી જેનો પ્રથમ મજલો તૂટી પડ્યો છે. શિલ્પશાસ્ત્રના ગ્રંથો મુજબ આ 'નંદા' પ્રકારની વાવ ગણી શકાય. આ વાવ જાણે કે પથ્થરોમાં કંડારાયેલી કવિતા છે અને એની વિપુલ શિલ્પ સમૃદ્ધિમાં શૈવ વૈષ્ણવ તેમજ શક્તિ સંપ્રદાયને લગતા અનેક શિલ્પો જોવા મળે છે. વાવના કૂવાની દિવાલોમાં દેવીદેવતાઓના શિલ્પો તથા શેષશાયી વિષ્ણુનું ઉત્કૃષ્ઠ શિલ્પ બેનમૂન છે. 

ખાનગી કંપનીને દત્તક આપવાની વાત સામે
લાલ કીલ્લા બાદ કેન્દ્રીય પ્રવાસન મંત્રાલય દ્વારા હવે ગુજરાતના ઐતિહાસિક વાર્ષાઓને પણ હવે ખાનગી કંપનીઓના હાથમાં આપવાની તૈયારી થઇ ગઈ હોવાના સમાચાર છે. જેમાં પાટણની વર્લ્ડ હેરીટેજ એવી રાણીનીવાવને પણ ખાનગી કંપનીને દત્તક આપવાની વાત સામે આવી રહી છે. મળતી માહિતી મુજબ સરકારે આ મામલે ઓએનજીસી કંપનીને દત્તક આપવા વાટા ઘાટો પણ શરુ કરી છે. જોકે આ મામલે પાટણ જીલ્લાના પુરાતત્વ વિભાગના જવાબદાર સત્તાધિઓ કેમેરામાં કાઈપણ બોલવા તૈયાર નથી.

જોકે આ વાવને ખાનગી હાથોમાં આપવામાં આવેતો ટીકીટનાં દરમાં અસત્ય વધારો થઇ શકે છે. તેમજ અહીં કામ કરતો સિક્યુરીટી સહીત સફાઈ કર્મીઓના સ્ટાફના પેટ ઉપર લાત પડવાની શક્યતાઓ સેવાઈ રહી છે. વર્ષે દાડે લાખોની આવક મેળવતી આ વાવને ખાનગી હાથોમાં આપવાની વાત સામે આવતા સહેલાણીઓ પણ પોતાની વેદના કેમેરામાં ઠાલવી રહ્યા છે. આ ઐતિહાસિક સ્થાપત્ય કોઈ પણ સંજોગોમાં સરકાર હસ્તક રહેવું જોઈએ અને ખાનગી હાથોમાં ના જાવું જોઈએ તેવો રાગ દુખ સાથે આલાપી રહ્યા છે.