લોભ / દૂધ મોંઘુ જ થાય ને, સરકારે ગૌચાર પાછળ 100 કરોડ ફાળવ્યાં પણ ખર્ચ્યા માત્ર 65 લાખ

• 100 કરોડ ગ્રાન્ટમાંથી માત્ર 65 લાખ જ વપરાયા
• 2754 ગામોમાં ગૌચર જ નથી
• 2.71 કરોડ પશુઓને ચરવા માટે મેદાનો રહ્યાં નથી

રાજ્ય સરકાર દ્વારા ગૌચર સુધારણા માટે રૂા. 100 કરોડ ફાળવવામાં આવ્યા હતા. પણ તેમાંથી માત્ર 65 લાખ જ વપરાયા છે. ગૌરક્ષા મામલે વોટ ઉઘરાવવાની ભારતની નીતિ કંઈ આજકાલની નથી. ગૌસેવા-ગૌચર વિકાસ બોર્ડે વર્ષ 2018-19માં રૂા. 10.95 કરોડ પૈકી એક પણ પાઈ વાપરી નથી. સામે પક્ષે ગૌચરની હાલત બદ્થી બદ્દતર થતી જાય છે. ત્યારે ગૌચર અને ગૌ સેવા પ્રત્યે સરકારનું ઉદાસીન વલણ સમજાતુ નથી. પશુઓ પાસે ગૌચરની જમીન જ નથી તો દૂધ મોંઘુ ન થાય તો શું થાય? એવા આક્ષેપો થઈ રહ્યા છે. 

રાજ્ય સરકાર દ્વારા 294 ગામો માટે ગૌચર સુધારણા હેતુ થી રૂા. 100 કરોડની ગ્રાન્ટ થઈ મંજૂર થઈ હતી પરંતુ ગૌચર વિકાસ બોર્ડ માત્ર 6 ગ્રામપંચાયતોને જ રૂા. 65 લાખની ગ્રાન્ટ આપી છે. ગૌસેવા અને ગૌચર વિકાસબોર્ડના કમિશનર રૂા. 99.35 કરોડની ગ્રાન્ટ સરકારને પરત કરી દીધી. 2015 બાદ ગૌચર સુધારણાના કામો માટે સાવ નોમીનલ ખર્ચ કરવામાં આવ્યા છે. 2015- 16થી વર્ષ 2018-19 સુધીમાં ગૌચર સુધારણા માટે સરકારે રૂા. 60.02 કરોડની ફાળવણી કરી હતી પરંતુ તેમાંથી ખર્ચ માત્ર રૂા. 20.29 કરોડ જ કરાયો હતો. 

763માંથી 161 અરજી જ મંજૂર કરાઈ
ગૌચર સુધારણા બોર્ડને સુધારણા માટે કુલ 763 અરજીઓ મળી હતી જેમાંથી 161ને જ મંજૂર કરવામાં આવી હતી. 2018-19માં રૂા. 10.95 કરોડ ફાળવવામાં આવ્યા હતા પરંતુ તેમાંથી એક પણ રૂપિયો વપરાયો નથી. 

શું છે ગૌચર જમીનની હાલ
1980-81મા 8,48,300 હેક્ટર ગૌચર હતા. 1990-91મા ઘટીને તેની સંખ્યા 8,45,700 થઈ ગઈ. 2012મા 2.50 કરોડ પશુધનની સામે 8.50 લાખ હેક્ટર જમીન હતી. 2017મા વધુ જમીન ખરાબ થઈ જતાં તે ગૌચર તરીકે જાહેર કરવામાં આવી છે. 2014મા 7.65 લાખ હેક્ટર ગૌચર જમીન રહી હતી. 9.33 કરોડ ચોરસ મીટર ગૌચર જમીન પર 2014મા દબાણો હતા. હાલ 2.71 કરોડ પશુઓને ચરવા માટે મેદાનો રહ્યાં નથી.

2754 ગામોમાં ગૌચર જ નથી
ગુજરાતમાં દેશની સર્વોચ્ચ અદાલતનો આદેશ છે કે ગૌચરની જમીન વેચવી નહીં. પણ ગુજરાત સરકાર દ્વારા તે આદેશ ગણકારવામાં આવતો નથી. 2754 ગામ એવા છે કે જ્યાં ગૌચર રહ્યાં નથી. 129 ગામમાં ગૌચરની મહામૂલી જમીન કોઈકને આપી દેવામાં આવી છે. ઓગસ્ટ 2015માં 2625 જે 2018માં અઢી વર્ષ પછી 129 ગામની ગાયોને ચરવા માટેની જમીન રાજકીય તાકાત ધરાવતા લોકોએ અથવા ઉદ્યોગોએ પડાવી લીઘી છે. 

અદાણીને કરોડોની ગૌચર જમીન પાણીને ભાવે આપી દીધી
2012 સુધીમાં સરકારે 4.10 લાખ ચોરસ મીટર ગૌચર જમીન ઔદ્યોગિક હેતુઓ માટે સસ્તા ભાવે આપી દીધી હતી.  2017 સુધીમાં ગૌચરની 1.92 લાખ હેક્ટર જમીન ઉદ્યોગોને વેચવામાં આવી હોવાનાં આરોપો છે. 5 ઉદ્યોગપતિની ગુજરાતની ભાજપ સરકારે મુન્દ્રા પોર્ટ એન્ડ સ્પેશિયલ ઇકોનોમિક ઝોન માટે અદાણી કંપનીને કરોડો રૂપિયાની 5.5 કરોડ ચો.મી. જમીન આપી તેમાં ગૌચર પણ હતું.

અમદાવાદ જિલ્લાના 74 ગામમાં ગૌચરની જમીન પર રાજનેતાઓ અને બિલ્ડરોએ દબાણ કરી લીધા છે. ગુજરાત સરકારના નિયમ મુજબ 100 પશુએ 40 એકર ગૌચર જમીન હોવી જોઈએ, પણ એવું જોવા મળતું નથી.

ગુજરાતના જિલ્લામાં ગૌચર વગરના ગામ

• અમદાવાદ-74
• કચ્છ-103
• છોટાઉદેપુર-318
• ડાંગ-310
• દાહોદ-120
• નર્મદા-204
• પંચમહાલ-163
• બનાસકાંઠા-197
• મહિસાગર-225
• વલસાડ-216
• સાબરકાંઠા-182
• રાજકોટ-50
• ભાવનગર-79
• અરવલ્લી-98
• આણંદ-46
• ખેડા-27

પાણીના ભાવે ગૌચરની જમીન બિલ્ડર્સ અનો ઔદ્યોગિક એકમનો આપી દેવાઈ
કચ્છમાં 19,14,748 ચોરસ મીટર જમીન પર દબાણ થઈ ગયા છે. ગામના લોકો ફરિયાદ કરે છે પણ તેનો અમલ અધિકારીઓ કરતાં નથી. કચ્છમાં 112 હેક્ટર ગૌચરની જમીન પર દબાણ છે. જે મોટાભાગે મોટા ઉદ્યોગોના છે. સરકારે તેની બજાર કિંમત રૂ.17.61 કરોડ આંકી છે. પણ જો એક મીટરના રૂ. 500 ગણવામાં આવે તો પણ રૂ. 95 કરોડ થાય છે. સરકારે નીચી કિંમત નક્કી કરી છે. અમદાવાદ જિલ્લાના દબાણોની બજાર કિંમત 7,000 કરોડ જેવી થવા જાય છે, પણ દબાણની કિંમત નક્કી કરી નથી. ગાંધીનગરમાં 1207 જગ્યાઓ પર દબાણો થયા છે જેની બજાર કિંમત રૂ. 26.87 કરોડ ગણી છે. આણંદની 82 ગૌચરની જમીનની બજાર કિંમત રૂ. 17.79 કરોડ ગણી છે. મહેસાણમાં 2521 દબાણોની કિંમત રૂ. 14.06 કરોડ છે.

રૂ. 55 કરોડનું ગૌચર કૌભાંડ
ગૌચર સુધારણા યોજના હેઠળ હેક્ટર દીઠ રૂ. 1 લાખની સહાય 20 હેક્ટર અને રૂ. 20 લાખ સુધી મળી શકે છે. જેમાં ગૌચરમાંથી ઝાડી-ઝાંખરા હટાવવા, જમીન સમતલ કરવી, જમીનમાં તારની ફેન્સિંગ કરવી, જમીનમાં ઘાસચારાનું વાવેતર કરવું, તૈયાર ઘાસચારો ગામના પશુઓને આપવો અથવા ગૌશાળામાં આપવાનું તેનું કામ હોય છે. પણ ગૌચર સુધારણા માટે ખાનગી એજન્સીને કામ આપવામાં આવે છે. આ કામ કર્યા વગર ખોટા બિલ મૂકીને રૂ. 55 કરોડનું કૌભાંડ થયું છે.

ખોટા ખોટા ઘાસચારાના બિલ બનાવી થઈ છે ચુકવણી
ગાંધીનગરના એક જ સરનામે કુંડાસણ ગામે શુકન બિલ્ડીંગમાં રહેણાંક મકાનમાં બે એજન્સીના બિલ બનાવાયા છે. તૈયાર ઘાસચારો ગૌશાળા કે પાંજરાપોળને અપાયો જ નથી. વડોદરાની દિપક ફાઉન્ડેશન ગૌચર સુધારણા યોજનાનું મૂલ્યાંકન કરે છે, જેણે આંખ આડા કાન કરી ગેરરીતિ થવા દીધી છે. દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લાના ચોખંડા, ફતેપુરા અને ટંકારીયા ગામમાં અને જામનગરના માંડાસણ, ઉદેપુર અને વસંતપુરમાં નાણાં ચૂકવાયા છે. ભાણવડ તાલુકામાં લીલાપુર નામનું કોઈ ગામ નથી છતાં તે ગામના ગૌચર સુધારવા માટેના બિલ બનાવી ચૂકવણી થઇ છે. ભાણવડના ચોખંડા ગામ ખાતે ખોટા સર્વે નંબરમાં કામ થયું છે. જામજોધપુર તાલુકામાં જયવડવાળા નામનો એગ્રો નથી છતાં એગ્રોના નામે ચૂકવણી થઇ છે.

શું છે ગૌચરનો ઈતિહાસ
રાજવીઓએ પશુઓની સંખ્યા મુજબ પશુદીઠ એક વિંઘા લેખે જમીન ગૌચર તરીકે પડતર રાખવાનો નિર્ણય કર્યો હતો. આ રીતે ગુજરાતમાં કુલ 7,65,52,185 ચો.મી જમીન ગૌચર તરીકે અનામત રાખવામાં આવી હતી. વર્ષ 2012માં સરકારે કરેલી મોજણી મુજબ કુલ 99,333 લાખ ચોરસ જમીન પર દબાણ થયું હતું. 15 માર્ચ 2016માં 3700,77,77  હેક્ટર ચોરસમીટર જમીન પર દબાણો હતા. બે વર્ષમાં એક હજાર હેક્ટર જમીન પર દબાણો વધી ગયા છે. આમ સરકારમાં ગૌચરની જમીન પર દબાણો અગાઉ ક્યારેય ન થયા હોય એટલા બે વર્ષમાં થઈ ગયા છે, જે સરકારના આંકડા પરથી કહી શકાય છે. એક હજાર હેક્ટરની બજાર કિંમત એક હેક્ટરે રૂ.30 લાખ ઓછામાં ઓછાં ગણવામાં આવે તો એક જ વર્ષમાં રૂ. 300થી 600 કરોડ રૂપિયાનું ગૌચર જમીન કૌભાંડ થયું છે.

વિધાનસભામાં સરકારે જાહેર કર્યુ હતુ
12 માર્ચ 2018માં ગુજરાત સરકાર દ્વારા વિધાનસભામાં જાહેર કરાયું હતું કે, રાજ્યના 31 જિલ્લાઓમાં કુલ 4.72 કરોડ ચોરસ મીટર (4724.92.03 હે.આરે.પ્ર.) ગૌચરની ગાયોની જમીન પર દબાણ છે. આમ માત્ર 6 વર્ષમાં જ 4.7 ગણાં એટલે કે 470 ટકા દબાણો વધી ગયા છે. દબાણ થયેલી જમીનની કિંમત રૂ. 1400 કરોડ જેટલી થઈ શકે છે. બે વર્ષમાં સૌથી વધુ ગૌચરના દબાણો મુખ્ય પ્રધાન વિજય રૂપાણીના જિલ્લા રાજકોટમાં થયા છે. આ અત્યંત ગંભીર બાબત છે. જેમાં અબજો રૂપિયાની જમીન પડાવી દેવાનું રાજકીય કૌભાંડ આચરવામાં આવ્યું હોવાનું તેના પરથી જોઈ શકાય છે.

જિલ્લાદીઠ ચોમીમાં દબાણો(2018)

•  અમદાવાદ-1335972
• અરવલ્લી-82952
• આણંદ-1109478
• ખેડા-235348
• ગાંધીનગર-953150
• જૂનાગઢ-1269175
• પાટણ-2681154
• બનાસકાંઠા-1129705
• બોટાદ-1211781
• ભાવનગર-4996959
• મહિસાગર-3207
• મહેસાણા-4360856
• રાજકોટ-17503657
• સાબરકાંઠા-12183
• સુરત-152376
• કુલ-4724.92.03 

જિલ્લા દીઠ દબાણો(2016)

• અમદાવાદ-184.31.49
• અમરેલી-55.70.16
• આણંદ-215.30.70
• અરવલ્લી-26.28.01
• બનાસકાંઠા-222.81.68
• ભાવનગર-448.97.71
• બોટાદ-79.62.00
• દાહોદ-05.82.70
• દેવભૂમિ દ્વારકા-1.61.41
• ગાંધીનગર-22.18.31
• સોમનાથ-420.76.10
• જામનગર-932.45.00
• જૂનાગઢ-223.76.39
• કચ્છ-299.80.48
• મહિસાગર-0.07.98
• મહેસાણા-52.85.35
• મોરબી-5.94.84
• નર્મદા-0.31.30
• નવસારી-0.47.02
• પાટણ-91.08.78
• પોરબંદર-178.51.51
• રાજકોટ-66.00.66
• સુરેન્દ્રનગર-42.42.25
• સાબરકાંઠા-9.64.82
• તાપી-72.55.72
• વડોદરા-17.92.01
• વલસાડ-0.36.00
• કૂલ-3700.77.77
• (3700 હેક્ટર)

શું કહે છે સુપ્રીમ
સુપ્રીમ કોર્ટે 19 સપ્ટેમ્બર, 2009ના રોજ ગૌચર પરના દબાણો દૂર કરવા આદેશ કર્યો હતો. તેથી ગુજરાત સરકારના ગૃહ વિભાગે 22 જાન્યુઆરી, 2010ના રોજ ઠરાવ પાસ કરી દબાણ હટાવવા આદેશ આપ્યો હતો. તેમજ ગુજરાત પંચાયત ધારા 1993ની કલમ 105 હેઠળ દબાણ દૂર કરવા તાલુકા પંચાયત દ્વારા ગ્રામ પંચાયતોને નોટિસ અપાય છે. જો ગ્રામ પંચાયત દબાણ દૂર ન કરાવી શકે તો ગુજરાત પંચાયત અધિનિયમ-57-1 કલમ મુજબ સરપંચને હોદ્દા પરથી દૂર કરવાની જોગવાઈ છે.

ક્યાં કેટલી ફરિયાદો આવી છે (15 માર્ચ 2016)

• અમદાવાદ-252
• અમરેલી-14
• આણંદ-3
• અલવલ્લી-39
• બનાસકાંઠા-2
• ભરૂચ-24
• ભાવનગર-74
• બોટાદ-135
• છોટાઉદેપુર-0
• ડાંગ-0
• ખેડા-0
• દાહોદ-2
• દ્વારકા-3
• ગાંધીનગર-635
• સોમનાથ-79
• જામનગર-1
• જૂનાગઢ-49
• કચ્છ-123
• મહિસાગર-1
• મહેસાણા-441
• મોરબી-17
• નર્મદા-1
• પાટણ-147
• પોરબંદર-4
• રાજકોટ-11
• સુરેન્દ્રનગર-1
• સાબરકાંઠા-7
• સુરત-21
• તાપી-5
• વડોદરા-1569
• કુલ -3763