ઓનલાઈન ખિસ્સા કાતરું / 3 વર્ષમાં 42% ભારતીયો સાથે હજારો કરોડનું ફ્રોડ: 74% લોકોને પૈસા પાછા ન મળ્યા, બચવું કઈ રીતે? 

• વર્ષ 2021માં, 69% ભારતીય ગ્રાહકોએ ઓનલાઈન છેતરપિંડીનો સામનો કરવો પડ્યો  
• જે લોકો સાથે છેતરપિંડી થઈ હતી, તેમાંથી 74% લોકો પૈસા પાછા મેળવવામાં રહ્યા નિષ્ફળ   
• ભારતને દરરોજ ઓછામાં ઓછું 100 કરોડ રૂપિયાનું નુકસાન થયું છે.

દેશ અને દુનિયામાં જેમ ડિજિટલાઈઝેશન વધ્યું છે, તેવી જ રીતે નાણાકીય છેતરપિંડી પણ ઝડપથી વધી છે. દેશમાં ડિજિટલ પેમેન્ટ વધી રહ્યું છે અને મોટાભાગના ભારતીયો ભીમ જીપે, ફોનપે અને અન્ય એપ્સનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે. પ્રાઈવેટ ફર્મ લોકલસર્કલ દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા સર્વેમાં જાણવા મળ્યું છે કે છેલ્લા 3 વર્ષમાં 42% ભારતીયોએ નાણાકીય છેતરપિંડીનો અનુભવ કર્યો છે. આમાં સૌથી મહત્વની વાત એ છે કે જે લોકો સાથે છેતરપિંડી થઈ છે તેમાંથી 74% લોકો પૈસા પાછા મેળવવામાં નિષ્ફળ રહ્યા છે.

ઑક્ટોબર 2021માં લોકલસર્કલના સર્વેક્ષણમાં જાણવા મળ્યું છે કે 29% નાગરિકો તેમના ATM અથવા ડેબિટ કાર્ડ પિનની વિગતો નજીકના પરિવારના સભ્યો સાથે શેર કરે છે. બીજી બાજુ  4% લોકો તેને તેમના ઘરેલુ અને ઓફિસ કર્મચારીઓ સાથે શેર કરે છે. સર્વેમાં એ પણ બહાર આવ્યું છે કે 33% નાગરિકો તેમના બેંક ખાતા, ડેબિટ અથવા ક્રેડિટ કાર્ડ્સ અને એટીએમ પાસવર્ડ્સ, આધાર અને પાન નંબર ઈમેલ દ્વારા અથવા કમ્પ્યુટર પર સ્ટોર કરે છે.જ્યારે 11% નાગરિકોએ આ વિગતો તેમના મોબાઇલ ફોન સંપર્ક સૂચિમાં સાચવી છે.

દરરોજ ઓછામાં ઓછું 100 કરોડ રૂપિયાનું નુકસાન

માઈક્રોસોફ્ટ 2021 ગ્લોબલ ટેક સપોર્ટ સ્કેમ રિસર્ચ રિપોર્ટ અનુસાર, 69% ભારતીય ગ્રાહકોએ વર્ષ 2021માં ઓનલાઈન છેતરપિંડીનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI)ના ડેટા અનુસાર, વર્ષ 2021-22માં 60,414 કરોડ રૂપિયાની છેતરપિંડી થઈ હતી. આરબીઆઈના રિપોર્ટ અનુસાર, છેલ્લા 7 વર્ષમાં બેંક ફ્રોડના પરિણામે ભારતને દરરોજ ઓછામાં ઓછા 100 કરોડ રૂપિયાનું નુકસાન થયું છે.
 
કેવા પ્રકારની છેતરપિંડી થઈ રહી છે

29% લોકોએ જણાવ્યું હતું કે તેઓ બેંક એકાઉન્ટ ફ્રોડ હતા. 24% એ કહ્યું કે તેઓ ઈકોમર્સ સાઇટ્સ દ્વારા છેતરપિંડી નો ભોગ બન્યા છે. 21% એ અન્ય છેતરપિંડીનો અહેવાલ આપ્યો. 18% એ કહ્યું કે ક્રેડિટ/ડેબિટ કાર્ડ છેતરપિંડી, 12% એ કહ્યું મોબાઇલ એપ્સ દ્વારા છેતરપિંડી, 8% એ કહ્યું એટીએમ કાર્ડ છેતરપિંડી, અને 6% એ કહ્યું કે તેઓ વીમા છેતરપિંડી થયા છે.

છેતરપિંડીના કિસ્સામાં શું કરવું

રિઝર્વ બેંક (RBI) અનુસાર, કોઈપણ પ્રકારની છેતરપિંડી થાય તો તરત જ બેંકને જાણ કરો. જો તમે સાયબર છેતરપિંડીનો શિકાર બનો છો અને તમારા ખાતામાંથી પૈસા જાય છે, તો તમારે ત્રણ દિવસમાં તેની ફરિયાદ કરવાની રહેશે. આ સાથે, તમે https://www.cybercrime.gov.in/ અથવા સ્થાનિક પોલીસ સ્ટેશનમાં પણ આ વિશે ફરિયાદ કરી શકો છો.
 
10 દિવસમાં રિફંડ

જો તમે આ કરો છો તો તમારે કોઈપણ પ્રકારનું નુકસાન સહન કરવું પડશે નહીં અને તમે 10 દિવસની અંદર રિફંડ મેળવી શકો છો. જો તમે પણ આવી ઓનલાઈન નાણાકીય છેતરપિંડીનો શિકાર બનશો તો ચૂપ રહેવાની જરૂર નથી. તમારે સંબંધિત માહિતી સાથે બેંકને લેખિતમાં આ માહિતી આપવી જોઈએ અને ફરિયાદ દાખલ કરવી જોઈએ.

હેલ્પલાઈન

સાયબર ફ્રોડને કારણે તમને આર્થિક નુકસાનથી બચાવવા માટે નેશનલ હેલ્પલાઇન 155260 પણ શરૂ કરવામાં આવી છે. હાલમાં આ સેવા છત્તીસગઢ, મધ્યપ્રદેશ, રાજસ્થાન, તેલંગાણા, ઉત્તરાખંડ અને ઉત્તર પ્રદેશ જેવા 7 રાજ્યોમાં ઉપલબ્ધ છે. તે અન્ય રાજ્યોમાં વિસ્તરી રહ્યું છે.