ધર્મ / ભગવાન વિષ્ણુ ચાર મહિના માટે કેમ યોગ નિદ્રામાં જાય છે? જાણો પૌરાણિક કથા

Chaturmas niyam: અષાઢ મહિનાના શુક્લ પક્ષની એકાદશી પછી ભગવાન શ્રી હરિ વિષ્ણુ યોગ નિદ્રામાં જાય છે. ભગવાન ચાર મહિના માટે યોગ નિદ્રામાં હોય છે. આ સમય દરમિયાન બ્રહ્માંડનું કાર્ય ભગવાન શિવના હાથમાં આવે છે. આ સમય દરમિયાન બધા શુભ કાર્યો બંધ થઈ જાય છે. શું તમે જાણો છો કે ભગવાન વિષ્ણુ યોગ નિદ્રામાં કેમ જાય છે? ખરેખર આ સાથે એક ખૂબ જ રસપ્રદ કથા જોડાયેલી છે. ચાલો જાણીએ કે ભગવાન આ ચાર મહિનામાં ક્યાં રહે છે?

દેવશયની એકાદશી અષાઢ મહિનાના શુક્લ પક્ષની એકાદશી પર ઉજવવામાં આવે છે. તે હિન્દુ ધર્મમાં ખૂબ જ ખાસ માનવામાં આવે છે. આ દિવસે વિશ્વના તારણહાર શ્રી હરિ વિષ્ણુ યોગ નિદ્રામાં જાય છે. આ વર્ષે, 2025 માં આ પવિત્ર દિવસ 6 જુલાઈના આવી રહ્યો છે. આ દિવસે ભગવાન વિષ્ણુ ચાર મહિના માટે યોગ નિદ્રામાં જશે. આ સમયને ચાતુર્માસ કહેવામાં આવે છે. આ સમયગાળો ભક્તિ, તપસ્યા અને આત્મ ચિંતન માટે સમર્પિત છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ સમય દરમિયાન ભગવાન વિષ્ણુ ક્ષીર સાગરમાં શેષનાગના શય્યા પર આરામ કરે છે. યોગ નિદ્રા અને ચાતુર્માસનું ધાર્મિક મહત્વ ખૂબ જ ઊંડું છે.

ચાતુર્માસનું ધાર્મિક મહત્વ શું છે?

હિન્દુ ધર્મમાં ચાતુર્માસનો સમય ખૂબ જ પવિત્ર અને આધ્યાત્મિક માનવામાં આવે છે. આ સમય દરમિયાન ભગવાન વિષ્ણુ યોગ નિદ્રામાં જાય છે અને બ્રહ્માંડ ચલાવવાની જવાબદારી ભગવાન શિવને સોંપે છે. યોગ નિદ્રા એ સામાન્ય નિદ્રા નથી, પરંતુ એક ઊંડી આધ્યાત્મિક સ્થિતિ છે, જેમાં ભગવાન તેમની રચનાને પોતાનું સંતુલન જાળવવાની તક આપે છે. ચાતુર્માસ અષાઢ શુક્લ એકાદશીથી શરૂ થાય છે અને કાર્તિક શુક્લ એકાદશી (દેવપ્રબોધિની એકાદશી) સુધી ચાલુ રહે છે. આ સમય ભક્તો માટે તપસ્યા, સાધના અને ભક્તિ માટે એક ખાસ તક છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ સમય દરમિયાન કરવામાં આવેલા ધાર્મિક કાર્યો, જેમ કે ઉપવાસ, દાન અને ભગવાનની ભક્તિ, અનેક ગણી ફળદાયી હોય છે. આ સમયે વરસાદની ઋતુ હોય છે.

યોગ નિદ્રા પાછળ લોકપ્રિય પૌરાણિક કથાઓ છે

ભગવાન વિષ્ણુ યોગ નિદ્રામાં જવા વિશે ઘણી પૌરાણિક કથાઓ છે, જે તેનું મહત્વ દર્શાવે છે.

રાજા બાલી અને ભગવાન વિષ્ણુની કથા

પદ્મ પુરાણ અને ભાગવત પુરાણ અનુસાર ભગવાન વિષ્ણુએ તેમના વામન અવતારમાં દૈત્યરાજ બાલી પાસેથી ત્રણ પગલાં જમીન માંગી હતી. બાલીએ તેમની ભક્તિ અને ઉદારતામાં બધું ભગવાનને સમર્પિત કર્યું. પ્રસન્ન થઈને, ભગવાન વિષ્ણુએ બાલીને વરદાન આપ્યું કે તે તેમના દ્વારપાલ બનશે પરંતુ ભગવાન વિષ્ણુની ગેરહાજરીને કારણે વૈકુંઠમાં વ્યવસ્થા પ્રભાવિત થવા લાગી. માતા લક્ષ્મીએ ભગવાનને મુક્ત કરવા માટે બાલીને પ્રાર્થના કરી. બાલીએ ભગવાન વિષ્ણુને વર્ષમાં ચાર મહિના (ચાતુર્માસ) પાતાળ લોકમાં અને બાકીનો સમય વૈકુંઠમાં રહેવા વિનંતી કરી. ભગવાન વિષ્ણુએ આ વાત સ્વીકારી અને ચાતુર્માસ દરમિયાન યોગ નિદ્રામાં રહીને બાલી સાથે પાતાળ લોકમાં સમય વિતાવે છે.

બ્રહ્માંડના સંતુલનની કથા

બીજી દંતકથા અનુસાર ભગવાન વિષ્ણુ બ્રહ્માંડના સંચાલનમાં સંતુલન જાળવવા માટે યોગ નિદ્રામાં જાય છે. બ્રહ્માંડનું નિર્માણ બ્રહ્મા દ્વારા, પાલન વિષ્ણુજી, અને ભગવાન શિવ સંહાર કરે છે. ચાતુર્માસ દરમિયાન જ્યારે વરસાદની ઋતુ આવે છે, ત્યારે બ્રહ્માંડમાં નવી હરિયાળી અને જીવનનો સંચાર થાય છે. આ સમયે ભગવાન વિષ્ણુ આરામ કરે છે અને સૃષ્ટિને પોતાનું સંતુલન જાળવવાની તક આપે છે. તેમની ઊંઘ સૃષ્ટિના પુનર્જન્મ અને પ્રકૃતિ સાથે સુમેળનું પ્રતીક છે.

આ પણ વાંચોઃ ધર્મ / રવિ યોગમાં દેવશયની એકાદશીનું વ્રત, જાણો શુભ મુહૂર્ત, પૂજા વિધિ અને મંત્ર

શેષનાગ અને ક્ષીર સાગરની કથા

પુરાણોમાં એવું પણ વર્ણવવામાં આવ્યું છે કે ભગવાન વિષ્ણુ ક્ષીર સાગરમાં શેષનાગના શય્યા પર યોગ નિદ્રામાં આરામ કરે છે. સૃષ્ટિનો આધાર અને અનંતતાનું પ્રતીક શેષનાગ છે, ભગવાન વિષ્ણુને પોતાની શય્યા અર્પણ કરે છે.

(DISCLAIMER: ધર્મને લગતો આ આર્ટિકલ માત્ર અલગ-અલગ મળતી માહિતીને આધારિત છે. નહીં કે તમે તેને સત્ય જ માની લો. કારણ કે ધર્મ દરેકની આસ્થાનો વિષય છે. અહીં આપવામાં આવેલી જાણકારીને અનુસરતા પહેલા ધર્મ કે શાસ્ત્ર આધારિત જ્ઞાન ધરાવનારા વિદ્ધાનોની સલાહ લેવી અતિ આવશ્યક રહેશે. નહીં તો કોઇ મુશ્કેલી સર્જાય તો જવાબદારી vtvgujarati.com નહીં રહે. કારણ કે આ આર્ટિકલ ફક્ત ન્યૂઝના હેતુસર પબ્લિશ કરવામાં આવ્યો છે.)

બધા જ સમાચાર અને અપડેટ્સ મેળવવા માટે પ્લે સ્ટોર/ એપ સ્ટોર પર જઈને અથવા આ લાઈન પર ક્લિક કરીને ડાઉનલોડ કરો અમારી લેટેસ્ટ એપ