ખેતી સાથે સાથે પશુપાલનનો ઉદ્યોગ તમારી આવકમાં વધારો કરશે અને ઘરને ચલાવશે. બે ભેંસો તમને મહિને 60,000 થી રૂા. 1 લાખ સુધીની કમાણી કરાવી શકે છે. ગુજરાતમાં પશુપાલન ઉદ્યોગમાં ભેંસનું મહત્વ ખુબ રહેલું છે. સમગ્ર દેશના દુધ ઉત્પાદનમાં એકલી ભેંસનો જ હિસ્સો 55 ટકા જેટલો છે. ગુજરાતની ભેંસો દૂધ ઉત્પાદનમાં અવ્વલ છે. ડેરી ઉદ્યોગમાં ભેંસ એ અભિન્ન અંગ છે. જો તમે પણ ડેરી ઉદ્યોગમાં રસ ધરાવતા હોય અને પશુપાલન અંગે જાણવું હોય તો તમારે ગુજરાતની ભેંસોની ઓલાદ એટલે કે જાત વિશે જરૂરથી જાણવું જોઈએ.
ભેંસની મુખ્ય ઓલાદો
જાફરાબાદી ભેંસ મૂળ સૌરાષ્ટ્રના ગીરની છે
સુરતી, મહેસાણી અને બન્ની પણ છે ઉત્તમ જાતો
બે ભેંસો તમારૂં આખુ ઘર ચલાવી શકે છે. ખેડૂતો માટે ખેતીની આવક નિશ્ચિત નથી હોતી પરંતુ પશુપાલન અને તેમાંથી થતી દુધ-ઉત્પાદનની નિશ્ચિત આવક ખેડૂતોને હાશકારો આપી શકે છે. ગુજરાતમાં વિકસતા ડેરી ઉદ્યોગમાં ગાયનું જેટલું મહત્વ છે એટલું જ મહત્વ ભેંસનું પણ છે. ગુજરતામાં ભેંસની મુખ્ય ચાર ઓલાદો છે. જેમાં જાફરાબાદી, સુરતી, મહેસાણી અને બન્ની મુખ્ય છે.
તુંદરસ્ત ભેંસની કિંમત 40,000 આસપાસ
સામાન્ય રીતે તંદુરસ્ત ભેંસની કિંમત 40 હજારથી 50 હજારની જેટલી હોય છે. સરકારી ધોરણો પ્રમાણે જાફરાબાદી ભેંસની કિંમત રૂા. 37000, બન્ની ભેંસની કિંમત 38000 સુરતી ભેંસ કિંમત 31,100 અને મહેસાણી ભેંસની કિંમત 32,200 આસપાસ હોય છે જ્યારે ગાયની વાત કરીએ તો. ગીર ગાય રૂા 22,200, કાંકરેજ રૂા. 19,700, એચ એફ ગાય રૂા. 33,200 અને જર્શી ગાયની કિંમત રૂા. 28,200 જેટલી આંકવામાં આવી છે. વાસ્તવમાં હુષ્ટપુષ્ટ ગાય-ભેંસની કિંમત આના કરતાં ક્યાયં વધારે હોય છે.
ભેંસની મુખ્ય ઓલાદો
જાફરાબાદી ભેંસ
જાફરાબાદી ભેંસ મૂળ સૌરાષ્ટ્રના ગીરની છે. અમરેલી, જૂનાગઢ , પોરબંદર, જામનગર, ભાવનગર, રાજકોટ અને સુરેન્દ્રનગર જિલ્લામાં આ ભેંસનું શુધ્ધ સ્વરૂપ જોવા મળે છે. જાફરાબાદી ભેંસને કાઠીયાવાડી અને સોરઠી પણ કહે છે.
સરેરાશ દૈનિક દૂધ ઉત્પાદન : 25 થી 30 લીટર
દૂધમાં ફેટના ટકા : 8.5થી 9 ટકા વધુમાં વધુ 12 ટકા સુધીનું ફેટ
દૂધાળા દિવસો : 300
પ્રથમ વિયાણ : 42થી 48 મહિના
વસુકેલ ગાળો : 150
સુરતી ભેંસ
મૂળ ખેડા જિલ્લાની આ ભેંસો ખેડા, અમદાવાદ, વડોદરા, ભરૂચ અને સુરતમાં જોવા મળે છે. વળી આ જ ભેંસની પાણીદાર જાત આણંદ, નડિયાદ, બોરસદ અને પેટલાદમાં જોવા મળે છે. સુરતી ભેંસને નડિયાદી, ચરોતરી અને ગુજરાતી ભેંસ પણ કહે છે.
સરેરાશ દૈનિક દૂધ ઉત્પાદન : 20 થી 25 લીટર
દૂધમાં ફેટના ટકા : 8.5થી 9 ટકા વધુમાં વધુ 12 ટકા સુધીનું ફેટ
દૂધાળા દિવસો : 330 થી 400 દિવસ
બે વિયાણ વચ્ચેનો ગાળો : 15થી 18 મહિના
વસુકેલ ગાળો : 5 મહિના ઉપર
મહેસાણી ભેંસ
આ ભેંસ એ મુર્રાહ અને સુરતી ભેંસના સંકરણથી ઉભી કરવામાં આવેલી જાત છે. અને મહેસાણામાં આ ભેંસનું વતન છે એટલે તેને મહેસાણી ભેંસ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. સાબરકાંઠા, બનાસકાંઠા, મહેસાણા, અમદાવાદ જિલ્લામાં આ ભેંસો જોવા મળે છે. મુંબઈ, પુના જેવા મહારાષ્ટ્રના શહેરોમાં પણ આ ભેંસને પશુપાલન માટે ઉત્તમ માનવામાં આવે છે.
સરેરાશ દૈનિક દૂધ ઉત્પાદન : 25 થી 30 લીટર
દૂધમાં ફેટના ટકા : 8.5થી 9 ટકા વધુમાં વધુ 12 ટકા સુધીનું ફેટ
દૂધાળા દિવસો : 310
બે વિયાણ વચ્ચેનો ગાળો : 15 થી 16 મહિના
વસુકેલ ગાળો : 4 થી 5 માસ
બન્ની
કચ્છના માલધારીઓ માટે આજીવિકાના આધાર સમી બન્ની ભેંસો, કચ્છના બદલતા વાતાવરણમાં દુષ્કાળની પરિસ્થિતિમાં ટકી રહે તેવી ત્યાં ખોરાકી ખર્ચના પ્રમાણમાં વધુ વળતર આપનાર અમુલ્ય સંપદા છે. બન્ની ભેંસની કિંમત 50,000 થી 5 લાખ સુધીની હોય છે. મધ્યમથી મોટા કદની, મજબુત બાંધો ધરાવતી મહદ્રઅંશે કાળા રંગની ભેંસો છે. માથા સાથે 90 અંશ નો ખૂણો બનાવી ડબલ કુંડળી જેવા ગોળાકાર શીંગડાં હોય છે. નાના મજબુત પગો છે અને કુલાનો ભાગ પહોળો ઉપરની તરફ વિકસેલ છે. અવિકસિત બાવલુ અને આંચળ ધરાવે છે.
સરેરાશ દૈનિક દૂધ ઉત્પાદન : 8 થી 10 લીટર
પ્રથમ વિયાણની ઉંમર : 40 થી 450 મહિના
સર્વિસગાળો : 60 થી 70 દિવસ
બે વિયાણ વચ્ચેનો ગાળો : 12 થી 14 મહિના
વસુકેલ ગાળો : 70 થી 80 દિવસ