સ્પેશિયલ / ઉલટી ગંગા ! મહામારીમાં 51.6 ટકા લોકો શહેરો છોડીને ગામડાં ભેગા થયા, સરકારી સર્વેમાં ખુલાસો

• કોરોના મહામારીની વધુ એક પ્રતિકૂળ અસર 
• મહામારીમાં શરુ થયું હતું રિવર્સ માઈગ્રેશન
• મહામારીમાં 51.6 ટકા લોકો શહેરો છોડીને ગામડા ભેગા થયા 
• સામાન્ય રીતે લોકો ગામડાઓ છોડીને શહેરોમાં ઠરીઠામ થાય છે

સામાન્ય રીતે રોજગારી અર્થે લોકો ગામડાઓ છોડીને શહેરોમાં ઠરીઠામ થઈ રહ્યાં છે આને કારણે શહેરો પર મોટું ભારણ પડી રહ્યું છે અને રોજગારીની સંભાવના ખૂબ જ ધૂંધળી બની રહી છે પરંતુ કોરોના મહામારીના છેલ્લા બે વર્ષમાં રિવર્સ માઈગ્રેશન શરુ થયું હોવાનું એક સરકારી સર્વેમાં જણાવાયું છે. રિવર્સ માઈગ્રેશન એટલે કે શહેરોમાંથી ગામડાઓમાં લોકોનું સ્થળાંતરિત થવું. 

51.6 ટકા પુરુષોને સ્થળાંતરણની ફરજ પડી 
નેશનલ સ્ટેટિસ્ટિકલ ઓફિસ દ્વારા બહાર પાડવામાં આવેલા એક અહેવાલ અનુસાર, કોરોનાવાયરસ રોગચાળાને કારણે શહેરી ભારતમાં 51.6 ટકા પુરુષોને તેમના ગ્રામીણ ઘરોમાં સ્થળાંતર કરવાની ફરજ પડી હોઈ શકે છે. 

ગ્રામીણ સ્થળાંતર કરનારાઓની સંખ્યા 21 કરોડ હોવાનો અંદાજ
સર્વેક્ષણમાં ગ્રામીણ સ્થળાંતર દર 26.5 ટકા અને શહેરી સ્થળાંતર દર 34.9 ટકા છે. ગ્રામીણ સ્થળાંતર કરનારાઓની સંખ્યા 21 કરોડ હોવાનો અંદાજ છે, પરંતુ તેમાં શહેરી સ્થળાંતરકરનારાઓની સંખ્યા 11 કરોડ છે, જે બંને કુલ 32 કરોડ છે. જો કે, સર્વેક્ષણે સ્પષ્ટતા કરી હતી કે: "ઉપરોક્ત કોષ્ટકમાં આપવામાં આવેલા સ્થળાંતરકરનારાઓની અંદાજિત સંખ્યા ડિઝાઇન-આધારિત અંદાજો છે અને તેનો ઉપયોગ સંયોજન અને દર અને ગુણોત્તર પર પહોંચવા માટે નિયંત્રણ કુલ તરીકે થઈ શકે છે. આ આંકડાઓનો હેતુ સ્થળાંતર કરનારાઓની સંખ્યાનો અંદાજ આપવાનો નથી.

મહામારીમાં સરકારે પૈસા અને મફત રેશન પુરુ પાડ્યું હતું છતા બધાને નહોતું મળ્યું 
ભારતના ભૂતપૂર્વ મુખ્ય આંકડાશાસ્ત્રી પ્રોનાબ સેને જણાવ્યું હતું કે 51.6 ટકા મોટી સંખ્યા છે અને તે વિપરીત સ્થળાંતરની હદને દર્શાવે છે. સેને જણાવ્યું હતું કે, "જો કે સરકારે આ સમયગાળા દરમિયાન ઘણા બધા પૈસા ખર્ચ્યા હતા અને મફત રાશન પૂરું પાડ્યું હતું, તેમ છતાં, કોઈને ખાતરી નથી કે સ્થળાંતર કરનારાઓને તેનો લાભ મળ્યો હતો કે નહીં, કારણ કે તેમની પાસે રેશનકાર્ડ ન હોઈ શકે તેવું પણ બની શકે. 

બેરોજગારી દર ઘટીને  4.2 ટકા થયો
સર્વેમાં એવું પણ જણાવાયું છે કે  2019-20 માં 4.8 ટકાથી ઘટીને 4.2 ટકા થયો છે. જો કે, બેરોજગારીના દરમાં ઘટાડાની સાથે ઓછી ગુણવત્તાવાળી નોકરીઓમાં પણ વધારો થયો હતો, જે દર્શાવે છે કે ઘણા સ્થળાંતરકરનારાઓએ ગ્રામીણ રોજગાર ગેરંટી યોજનાઓનો વિકલ્પ પસંદ કર્યો હોઈ શકે છે, જેમાં સરકારે રોગચાળાના વર્ષ દરમિયાન નોંધપાત્ર પ્રમાણમાં નાણાંનો ઉપયોગ કર્યો હતો.

સર્વેક્ષણમાં 1.1 લાખ સ્થળાંતર કરનારાઓને આવરી લેવામાં 

આ સર્વેક્ષણમાં કુલ 1.1 લાખ લોકોને સાંકળવામાં આવ્યાં હતા જેમાં ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં 59,000 અને શહેરી વિસ્તારોમાં 55,000 લોકો સામેલ હતા તથા તેમાં આંદામાન અને નિકોબાર ટાપુઓનાં ગામડાંઓને બાદ કરતાં સમગ્ર દેશને આવરી લેવામાં આવ્યો હતો, જ્યાં આખું વર્ષ પહોંચવું મુશ્કેલ રહ્યું હતું. સ્થળાંતર કરનારાઓને તે લોકો તરીકે વર્ગીકૃત કરવામાં આવે છે જેમના રહેઠાણનું છેલ્લું સામાન્ય સ્થળ ગણતરીના હાલના સ્થળથી અલગ છે. રહેઠાણનું સામાન્ય સ્થળ એ ગામ અથવા શહેર છે જ્યાં વ્યક્તિ છ મહિના કે તેથી વધુ સમય સુધી સતત રહે છે અથવા છ મહિના કે તેથી વધુ સમય માટે રહેવાનો ઇરાદો ધરાવે છે. ગ્રામીણ-થી-ગ્રામીણ પુરુષોનું ઊંચું સ્થળાંતર (44.6 ટકા) દર્શાવે છે કે અન્ય ગ્રામીણ સ્થળોએ તેમના વતનથી દૂર રહેતા ઘણા લોકો રોગચાળા દરમિયાન ઘરે પરત ફર્યા હતા. ગ્રામીણ-થી-ગ્રામીણ સ્ત્રીઓનું ઊંચું સ્થળાંતર (88.8 ટકા) ભારતમાં મહિલાઓ લગ્ન પછી તેમના પતિના ઘરે સ્થળાંતર કરે છે તેનું પરિણામ છે.