મહામંથન / પેટ્રોલ-ડીઝલને GSTમાં લાવવા એટલે દૂઝણાં ઢોરને છોડી મૂકવા જેવું, શું સરકાર થશે તૈયાર?

જ્યારે જ્યારે GST કાઉન્સિલની બેઠક થાય ત્યારે મોટેભાગે ચર્ચાના કેન્દ્રમાં પેટ્રોલ-ડીઝલ GST અંતર્ગત આવશે કે નહીં એ મુદ્દો જ હોય. આ વખતની GST કાઉન્સિલની બેઠકમાં નાણામંત્રીએ ફરી પેટ્રોલ-ડીઝલ GST અંતર્ગત આવે એવા સંકેત આપ્યા. જો કે આ વાત સંકેતથી આગળ વધતી નથી. કારણ કે પેટ્રોલ-ડીઝલને GST અંતર્ગત લાવવાનો નિર્ણય કેન્દ્ર સરકારે રાજ્યો ઉપર છોડ્યો છે. જો આવું કરવું હોય તો રાજ્યોએ પેટ્રોલ-ડીઝલ ઉપર એકસમાન દર લાગુ કરવા સહમત થવું પડે. રાજ્યોની પોતાની મુશ્કેલીઓ છે કારણ કે GST લાગુ થયા પછી રાજ્યોની આવકના સાધનમાં પેટ્રોલ-ડીઝલ અને દારૂ ઉપરનો કર જ છે. સરકાર રાજ્યો ઉપર ઢોળે છે અને એકંદરે રાજ્યો આ બાબતે મચક આપતા નથી એટલે છેલ્લું તારણ એવું જ નિકળે છે કે સામાન્ય માણસ માટે હજુ પણ સસ્તા પેટ્રોલ-ડીઝલની રાહ લંબાવાની જ છે.

• પેટ્રોલ-ડીઝલને GSTમાં લાવવા અંગે ફરી ચર્ચા
• GST કાઉન્સિલની બેઠકમાં થઈ ચર્ચા
• પેટ્રોલ-ડીઝલ GSTમાં લાવવાનો નિર્ણય રાજ્યો ઉપર છોડાયો

સરકારની તિજોરી ઉપરનું ભારણ ચોક્કસ મુદ્દો હોય જ શકે પરંતુ 140 કરોડની જનતામાંથી બહુધા વર્ગ જ્યારે પેટ્રોલ-ડીઝલનો ઉપયોગ કરતો જ હોય તો તેના ફાયદાને અગ્રતાક્રમમાં આગળ મુકવો એ દરેક સરકારની નૈતિક ફરજ આવે છે. પેટ્રોલ-ડીઝલ GST અંતર્ગત આવે તો ભાવમાં ફાયદો ચોકક્સ થવાનો જ છે અને એ ફાયદો પણ નજીવો બિલકુલ નથી. જો એવુ નહીં થાય તો પછી જનસામાન્યએ બે-ચાર મહિનાના અંતરે અથવા તો કોઈ રાજ્યની કે પછી લોકસભાની ચૂંટણી આવતી હોય ત્યારે પેટ્રોલ-ડીઝલમાં એક કે બે રૂપિયાના ભાવ ઘટાડાથી સંતોષ માનવો પડે. તાજેતરમાં જ માર્ચ મહિનામાં એટલે કે ચૂંટણીના બરાબર પહેલા સરકારે પેટ્રોલ ડીઝલમાં લીટર દીઠ 2 રૂપિયાનો ભાવ ઘટાડ્યો હતો. કેન્દ્ર સરકાર મોટેભાગે રાજ્યો ઉપર વાત છોડી દે છે ત્યારે પેટ્રોલ-ડીઝલના મુદ્દે તમામ રાજ્યો અને કેન્દ્ર સરકાર એકમત કેમ થતા નથી?. સસ્તું-પેટ્રોલ ડીઝલ સામાન્ય માણસ માટે હજુ કેટલું દૂર છે?

• સવાલ એ છે કે જનતાથી સસ્તું પેટ્રોલ-ડીઝલ હજુ કેટલું દૂર છે?
• રાજ્યો પેટ્રોલ-ડીઝલને GSTમાં લાવવા સહમત થશે કે કેમ?
• પેટ્રોલ-ડીઝલ ઉપર GSTના સમાન દર માટે રાજ્યોની તૈયારી શું?

પેટ્રોલ-ડીઝલને GSTમાં લાવવા અંગે GST કાઉન્સિલની બેઠકમાં ચર્ચા થઈ છે. પેટ્રોલ-ડીઝલ GSTમાં લાવવાનો નિર્ણય રાજ્યો ઉપર છોડાયો હતો. રાજ્યોને એકમત થવા કેન્દ્રની અપીલ કરી છે. નાણામંત્રીએ કહ્યું રાજ્યો એકસમાન દર ઉપર સહમત થાય. સવાલ એ છે કે જનતાથી સસ્તું પેટ્રોલ-ડીઝલ હજુ કેટલું દૂર છે? રાજ્યો પેટ્રોલ-ડીઝલને GSTમાં લાવવા સહમત થશે કે કેમ? પેટ્રોલ-ડીઝલ ઉપર GSTના સમાન દર માટે રાજ્યોની તૈયારી શું?

• કેન્દ્રએ માર્ચ 2024માં પેટ્રોલ-ડીઝલના ભાવ ઘટાડ્યા હતા
• સરકારે પેટ્રોલ-ડીઝલમાં પ્રતિ લીટર 2 રૂપિયા ઘટાડ્યા હતા
• સરકારે લોકસભા ચૂંટણી પહેલા જ આ ભાવ ઘટાડો કર્યો હતો

• દિલ્લીના ઉદાહરણથી ગણિત સમજો

પેટ્રોલની મૂળ કિંમત

57.35

એક્સાઈઝ ડ્યુટી

19.9

પ્રતિ લીટર ડીલરનું કમિશન

3.87

કુલ કિંમત

81.12

દિલ્લીમાં લાગતો વેટ 19.4%

15.74

પેટ્રોલની કુલ કિંમત

96.86

• દિલ્લીમાં GST લાગે તો નવું ગણિત

પેટ્રોલની મૂળ કિંમત

57.35

પ્રતિ લીટર ડીલરનું કમિશન

3.87

પેટ્રોલની કુલ કિંમત

61.22

GSTનો દર 28% લાગે તો

17.14

GST સાથે પેટ્રોલની કિંમત

78.36

• સરકારે ક્યારે ઘટાડ્યા હતા ભાવ?

કેન્દ્રએ માર્ચ 2024માં પેટ્રોલ-ડીઝલના ભાવ ઘટાડ્યા હતા. સરકારે પેટ્રોલ-ડીઝલમાં પ્રતિ લીટર 2 રૂપિયા ઘટાડ્યા હતા. સરકારે લોકસભા ચૂંટણી પહેલા જ આ ભાવ ઘટાડો કર્યો હતો.

ભારતમાં પેટ્રોલનો સરેરાશ ભાવ

94/લીટર

• ભારતમાં ડીઝલનો સરેરાશ ભાવ

87/લીટર

• પેટ્રોલ-ડીઝલ GST અંતર્ગત આવશે?

આ છે મુશ્કેલીઓ

GST લાગુ થયા પછી રાજ્યોની આવકના સાધન મર્યાદિત છે. રાજ્ય સરકાર પેટ્રોલ-ડીઝલ પર VAT અને દારૂ ઉપર કર વસૂલે છે. હાલ રાજ્ય સરકારની આવકના બીજા ખાસ સ્ત્રોત નથી. પેટ્રોલ-ડીઝલ GST અંતર્ગત આવે તો રાજ્યોની આવકનો સ્ત્રોત ઘટે. રાજ્યો એકસમાન દર લાગુ કરે એવી શક્યતા હાલ ઓછી છે.