આર્થિક સંકટ / શ્રીલંકાના રસ્તે બાંગ્લાદેશ: 5 મહિના ચાલે તેટલો જ ખજાનો બચ્યો, કંગાળ થવાના આરે આવ્યો વધુ એક પાડોશી દેશ

• શ્રીલંકાના રસ્તે બાંગ્લાદેશ
• શ્રીલંકા જેવી ખરાબ હાલત થઈ શકે છે
• પાંચ મહિના સુધી ચાલે તેટલો જ ખજાનો બચ્યો

ભારતના પાડોશી દેશ શ્રીલંકા અત્યાર સુધીની સૌથી ખરાબ આર્થિક સંકટ સામે ઝઝૂમી રહ્યું છે. દેશના ચલણમાં ભારે ઘટાડો આવ્યો છે અને વિદેશ મુદ્રા ભંડાર ખાલી થઈ ગયા છે. ત્યારે હવે સમાચાર આવ્યા છે કે, પાડોશી દેશ બાંગ્લાદેશનો વિદેશ મુદ્રા ભંડાર પણ ખતમ થઈ રહ્યો છે. આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં જરૂરી વસ્તુઓ, કાચો માલ અને ઈંધણ, સામાન સપ્લાઈ વગેરેના ભાવમાં ભારે વધારો થતાં બાંગ્લાદેશ પર ખરાબ અસર પડી છે. જૂલાઈથી માર્ચના સમયગાળમાં બાંગ્લાદેશનો આયાત ખર્ચ 44 ટકા વધ્યા છે. 

આયાત ખર્ચ વધી રહ્યો છે, આવક ઘટી

બાંગ્લાદેશના અખબારના એક રિપોર્ટમાં જણાવ્યા અનુસાર જે રીતે બાંગ્લાદેશ આયાત ખર્ચ વધારી રહ્યું છે, તે હિસાબે નિકાસથી થતી આવક વધતી નથી. તેનાથી વેપારમાં ખોટ થઈ રહી છે અને વિદેશી મુદ્રા ભંડાર પર પ્રેશર વધી રહ્યું છે. વેપારમાં ખોટ છેલ્લા કેટાલય મહિનાથી ધીમે ધીમે વધી રહ્યું છે અને બાંગ્લાદેશનો આયાત ખર્ચ ચુકવણી કરવા માટે દેશમાં જમા ડોલરનું વેચાણ ચાલું છે.

બસ પાંચ મહિના સુધી આયાત ખર્ચ વહન કરી શકશે બાંગ્લાદેશ

બાંગ્લાદેશનો વિદેશી મુદ્રા ભંડાર ખાલી થતો જઈ રહ્યો છે. દેશમાં જેટલો વિદેશી ભંડાર બચ્યો છે, તેનાથી આગામી પાંચ સુધી આયાત ખર્ચ વહન કરી શકાશે. જો વૈશ્વિક બજારમાં કિંમત વધશે તો, બાંગ્લાદેશનો આયાત ખર્ચ હજૂ પણ વધશે અને વિદેશી મુદ્રા ભંડાર પાંચ મહિના પહેલા જ ખતમ થઈ જવાની આશા છે. 

આંતરરાષ્ટ્રીય મુદ્રા કોષનું વધતું પ્રેશર

હાલમાં બાંગ્લાદેશ પાસે 42 અબજ અમેરિકી ડોલરનું વિદેશી ભંડોળ છે. પણ આંતરરાષ્ટ્રીય મુદ્રા કોષ બાંગ્લાદેશ પર સતત પ્રેશર બનાવી રહ્યું છે. તે પોતાની વિદેશી મુદ્રા ભંડારની યોગ્ય ગણતરી કરે. જો બાંગ્લાદેસ આઈએમએફના આ નિર્દેશનું કડકાઈથી પાલન કરશે તો નિર્યાત ક્રેડિટ ફંડ, સરકારી પ્રોજેક્ટ, શ્રીલંકાની આપવામા આવેલી રકમ અને સોનાલી બેંક ( બાંગ્લાદેશની સરકારી બેંક )માં જમા રકમને છોડીને બાકીના વિદેશી મુદ્રા ભંડારની ગણતરી કરવાની થશે. માનવામાં આવે છે કે, આ ગણતરી બાદ બાંગ્લાદેશનું વિદેશી મુદ્રા ભંડાર 7 અબજ ડોલરની કમી આવશે.

આશાનું કિરણ 

ખતમ થઈ રહેલા વિદેશી મુદ્રા ભંડારની વચ્ચે બાંગ્લાદેશને હવે એક જ આશાનું કિરણ દેખાઈ રહ્યું છે. બાંગ્લાદેશની નિકાસમાંથી આવાકનો સિલસિલો ચાલું છે. ચાલૂ નાણાકીય વર્ષમાં જૂલાઈ-એપ્રિલમાં ઘરેલૂ કપડા વેપાર, ખેત પેદાશ, ચામડા ઉદ્યોગ, ચામડાની વસ્તુઓની નિકાસથી આવક 1 અબજ અમેરિકી ડોલર સુધી પહોંચી ગયો છે. બાંગ્લાદેશ જો એ નક્કી કરે કે, નિકાસમાં કોઈ પણ પ્રકારનો ભ્રષ્ટાચાર ન થાય અને કોઈ ગેરકાયદેસર રીત ન અપનાવે તો, નિકાસથી થનારી વિદેશી આવકમાં ઉછાળો આવશે, તેનાથી બાંગ્લાદેશનું વિદેશી મુદ્રા ભંડાર ખતમ થતાં બચી જશે. 

સરકારના પ્રયત્નો

આ તમામની વચ્ચે બાંગ્લાદેશની બેંકમાં રહેલા હાલના ડોલર સંકટના નિવારણ માટે લક્ઝૂરી વસ્તુઓની આયાત પર રોક લગાવવાના પ્રયાસો થઈ રહ્યા છે. શેખ હસીના સરકારે પણ સરકારી અધિકારીઓને વિદેશ યાત્રા પર પ્રતિબંધ લગાવી દીધો છે. બાંગ્લાદેશના અધિકારી તુલનાત્મક રીતે ઓછામાં ઓછા પ્રોજેક્ટના હંગામી નિલંબન પર પણ વિચાર કરી રહ્યા છે.