ભાજપના વરિષ્ઠ નેતા અને મોદી સરકારના પહેલાં કાર્યકાળમાં નાણામંત્રી તરીકે કાર્ય સંભાળનારા અરુણ જેટલીનું હાલમાં નિધન થયું છે. છેલ્લા એક અઠવાડિયાથી તેઓ એમ્સમાં એડમિટ હતા. તેમની ગંભીર હાલતના કારણે તેમને વેંટિલેટરથી હટાવીને ECMO એટલે કે એકસ્ટ્રાકોર્પોરિયલ મેંબ્રેન ઓક્સિજનેશન (Extracorporeal membrane oxygenation) પર રાખવામાં આવ્યા હતા.
આપને જણાવી દઈએ કે ECMO પર દર્દીને ત્યારે જ રાખવામાં આવે છે જ્યારે હાર્ટ, ફેફસા સારી રીતે કામ કરતા ન હોય. તેનાથી દર્દીના શરીરમાં ઓક્સીજન પહોંચાડવામાં આવે છે. આ સમયે વેંટીલેટરથી કામ ચાલતું નથી. આજે અહીં જાણીશું કે વેંટીલેટર અને ECMOમાં શું અંતર હોય છે.
શું છે મૈકેનિકલ વેંટીલેશન મશીન?
મેકેનિકલ વેંટીલેશન એક જીવન સમર્થન ઉપચાર છે. જે લોકોને શ્વાસ લેવામાં તકલીફ હોય ત્યારે આ મશીનનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. કોઈ દર્દીની મેડિકલ સ્થિતિના આધારે તેને વેંટીલેટર પર રાખવામાં આવે છે. આ મશીન થોડો સમય કે લાંબો સમય સુધી શ્વાસ ચલાવવામાં મદદ કરી શકે છે. આ સ્થિતિમાં યાંત્રિક વેંટીલેશનની સાથે દર્દી મોઢા કે ગળામાં એક ટ્યૂબના માધ્યમથી વેંટીલેટર સાથે જોડે છે. સેપ્સિસ, નિમોનિયા અને હાર્ટ સાથેની અનેક સ્થિતિમાં યાંત્રિક વેંટીલેશની જરૂર રહે છે.
શું છે ઈસીએમઓ?
ઈસીએમઓ એક એડવાન્સ ટેકનિકની લાઇફ સપોર્ટ સિસ્ટમ છે. તે શરીરમાંથી લોહી કાઢી લે છે અને તેને ઓક્સીજનેટ કરે છે. તે સમયે લોહીથી કાર્બન ડાયોક્સાઈડને કાઢે છે. શરીરમાં લોહીને ફરી પાછું લાવે છે. જેનાથી રોગીના નુકસાન પામેલા અંગ કે દિલની ગતિ સારી થાય છે. ઈસીએમઓ બે પ્રકારના હોય છે. એક છે વેનોએક્ટોરિયલ. જે હ્રદય અને ફેફસાને સપોર્ટ કરે છે. અન્ય છે વેનોવેનૉસ. જે ફક્ત ફેફસાને ઓક્સીકરણ કરવાનું કામ કરે છે. ઈસીએમઓ ફેફસાના પ્રત્યારોપણ સહિતની સર્જરીથી પહેલાં અને પછી ગંભીર હ્રદય અને શ્વસન વિફળતા વાળા રોગીને માટે રામબાણ સાબિત થાય છે.
ECMOનો ઉપયોગ ક્યારે કરવામાં આવે છે?
હાર્ટફેલ, ફેફસાનું કામ કરવાનું બંધ થવું કે હાર્ટની સર્જરીથી બહાર આવનારા દર્દીઓ માટે ઉપયોગી છે.
જ્યારે ડોક્ટર હ્રદય કે ફેફસાની સર્જરી કરતાં પહેલાં અન્ય અંગો જેમકે જઠર કે મસ્તિષ્કની સ્થિતિને જાણવા વાપરી શકાય છે.
કાર્ડિયક કૈથીટેરાઈઝેશન લેબમાં ઉચ્ચ જોખમ પ્રક્રિયાઓના સપોર્ટમાં કામ કરે છે.
ફેફસાના પ્રત્યારોપણની રાહ જોનારા રોગીઓને માટે ઉપયોગી છે. તે શરીરની કોશિકાઓને ઓક્સીજનયુક્ત રાખવામાં મદદ કરે છે. જે રોગીને પ્રત્યારોપણ માટે સારું બનાવે છે.
ECMOના જોખમ
એવી જગ્યાઓ પર ઈન્ફેક્શન હોય જ્યાં ટ્યૂબ શરીરમાં પ્રવેશ કરે.
ઈન્ફેક્શનની સમસ્યા,કારણકે ઈસીએમઓ પર કોઈ વ્યક્તિને લોહી આપવામાં આવે છે.
સ્ટ્રોકની સંભાવના પણ વધે છે.